Abajza
szydło rymarskie proste.
Abebner
narzędzie rymarskie.
Adiutancki skok
sposób siadania na konia; polega na tym, że jeździec podchodzi do stojącego konia, chwyta go lewą ręką za grzywę lub jakąś część siodła i rzutem prawej nogi wskakuje na siodło.
Adiutant
oficer przeznaczony do dyspozycji wyższego dowódcy, w kawalerii II RP adiutant przysługiwał od stanowiska dowódcy pułku.
Afrykański pomór koni
- z eng. "African horse sickness". Zakaźna wirusowa choroba koniowatych przenoszona głównie przez komary. Objawy: występowanie zapalnych obrzęków podskórnych i wybroczyn w narządach wewnętrznych. Przy postaci podostrej choroba kończy się zazwyczaj wyzdrowieniem zwierząt natomiast przy postaci ostrej śmiertelność dochodzi do 90%. Pomór występuje głównie w Afryce i części Azji, przeważnie podczas pory deszczowej.
Akcja
jest to sposób poruszania się konia lub kuca. Jeśli unosi on nogi wysoko i efektywnie, to znaczy, że ma wysoką akcję. Dobra i prosta akcja charakteryzuje się równym i wydajnym wszystkich kończyn. Gdy koń zbliża się do nas i patrzymy na niego od przodu, jego tylne nogi są ledwie widoczne, ponieważ idą dokładnie śladem przednich. Wyjątek stanowią rasy iberyjskie. U nich dopuszczalne jest wyrzucanie przednich kopyt łukowo na zewnątrz (tzw. bilardowanie).
Aktywny kłus
kłus pełen energii i swobody z widoczną pchającą akcją tylnych kończyn.
Alergia na owady
rodzaj egzemy czy reakcji alergicznej na ugryzienia albo użądlenia owadów powodującej zaognienia, szczególnie w okolicach grzywy i ogona; swędzenie powoduje, że koń ociera te miejsca do krwi.
Alzbant
część ozdobnej uprzęży końskiej lub wielbłądziej; zwłaszcza na czole lub piersi konia lub innego zwierzęcia.
Amator
jeździec niezajmujący się końmi zawodowo, dosiadający ich na treningach i niekiedy w gonitwach.
Amazonka
kobieta jeżdżąca konno
Amazonki
według mitu greckiego - społeczność dzielnych wojowniczek z Azji Mniejszej, których głównym zajęciem były łupieżcze wyprawy na sąsiadów. Każdej wiosny spotykały się one na granicy z młodymi mężczyznami sąsiednich plemion. Zrodzone z tych związków dziewczęta zasilały ich szeregi a chłopcy wędrowali do tatusiów.
Ambos
narzędzie rymarskie do prasowania skóry na ciepło.
Analgetyk
Środek farmakologiczny znoszący ból.
andal.
oznaczenie rasy konia anduzyjskiego.
Anemia
jeśli koń jest osowiały, apatyczny i ospały, a błony śluzowe oczu i pyska wydają się blade, badanie krwii może wykazać anemię (niedokrwistość).
Anglezowanie
czyli rytmiczne unoszenie się jeźdźca w siodle podczas jazdy kłusem w takt ruchu konia, w celu złagodzenia wstrząsów.
Angloarab
rasa gorącokrwistych koni, powstałych ze skrzyżowania arabów i koni pełnej krwi angielskiej. Łączą w sobie najlepsze cechy obu najszlachetniejszych gatunków: szybkość i siłę konia pełnej krwi angielskiej oraz twardość, wytrzymałość, urodę, lepsze wykorzystanie paszy i łagodniejszy charakter koni czystej krwi arabskiej.
Anglormandzki koń
francuski wierzchowiec. Jest silnej budowy i posiada niezwykle dobry charakter. Używany we wszystkich formach jeździectwa.
Antroskop
rodzaj endoskopu wprowadzonego do jamy stawu, by obejrzeć jego wnętrze.
Appaloosa
jest to jedna z ras koni występujących w USA.
AQH
skrót od American Quater Horse.
Arab
jest to koń czystej krwi arabskiej; gorącokrwisty koń pochodzenia orientalnego wykorzystywany m.in. do tworzenia większości współczesnych ras.
Armelina
rodzaj wyściółki w powozie na łokcie, oparcie na ramiona w siedzeniu.
Arthritis
zapalenie stawów związane z wiekiem, spotykane przeważnie u koni starszych. Zwykle leczone przez lekarza, ale można stosować zioła i leki alternatywne.
Arthrosis
schorzenie powszechne u starszych koni. Polega na nienaturalnym wzroście kości na powierzchniach stawowych (osteofity), np. narośla pojawiają się na kości kopytowej, pęcinowej lub w stawie pęcinowym; włogacizna zaś w stawie skokowym. Specjalne leczenie i podkucie przynoszą ulgę, niemniej choroba zawsze skutkuje różnym stopniem kulawizny.
Artritis
zapalenie stawów.
Arytmia
zaburzenie mierowego rytmu serca.
Ataksja
zaburzenie koordynacji ruchowej.
Aufhalter
pas rzemienny od chomąta na końcu dyszla przymocowany do kierowania nim.
Autogenny
pochodzący z tkanek własnych pacjenta.
"Biegany" koń
koń regularnie wystawiany do wyścigów, mający za sobą wiele startów w sezonie.
"Bilet"
kupon wydawany w kasie przy zawarciu zakładu, podstawa wypłaty wygranej.
Bacik
niewielki bat, czyli rzemień lub sznur na pręcie używany do pędzenia zwierząt, dawniej także narzędzie kary.
Balustrada
zabezpieczenie (ogrodzenie) schodów, tarasów, balkonów, dachów itp., montowane zazwyczaj na krawędzi zabezpieczanego elementu i pełniące jednocześnie funkcję ozdobną.
Banda
jest to osłona z desek umieszczona do wysokości 120cm na ścianach boksu, ochraniająca je przed uszkodzeniem wskutek kopania przez konia. Pochyłe bandy używane są też w kujeżdżalniach krytych.
Bankiet
uskok terenu np w trakcie cross'u na zawodach WKKW, pokonywany skokiem
Barania głowa
profil głowy wysklepiony w górnej części.
Baranica
wyprawiona skóra barana, często pokryta suknem, używana do okrywania nóg w podróży (saniami, wozem itp.).
Baranie skoki
podskakiwanie konia z grzbietem wygiętym w łuk i z głową między nogami.
Barokowy typ konia
typ budowy konia ceniony w okresie baroku, przydatny zwłaszcza do klasycznej szkoły jazdy (np. konie lipicjańskie, fryzyjskie, andaluzyjskie).
Barowanie
metody treningowe, mające na celu zmusić konia skoczka do szanowania drągów przeszkodowych. Nawet łagodne formy barowania mogą nadwyrężać zaufanie konia do jeźdźca, gdyż często polegają na zadawaniu bólu i wywołaniu strachu przed dotknięciem drągów. Uznane za nieuczciwe, zostały zakazane przez Międzynarodową Federację Jeździecką.
Barrel Racing
Dyscyplina jazdy western. Polega na pokonaniu w jak najkrótszym czasie rzędu beczek.
Barwy stajenne
charakterystyczne dla stadniny reprezentowanej przez konia kolory i wzory stroju dosiadającego go jeźdźca.
Basior
inaczej: bat, bicz.
Baskila
Pozycja z podkurczonymi nogami, wyciągniętą szyją i pyskiem, którą przybiera koń podczas skoku przez przeszkodę.
Baskilowanie (z franc. "bascule")
łukowate wygięcie konia nad przeszkodą. Koń o lepszym baskilu skacze wydajniej, gdyż wykorzystuje siłę całej muskulatury. Baskilujący koń skacze ekonomicznie wykorzystując odpowiednią technikę w skoku.
Basquil
wygięcie szyi i ciała konia w łuk w czasie skoku przez przeszkodę.
Bastard
Bastardem nazywamy zwierzę powstałe ze skrzyżowania dwóch gatunków. Ze skrzyżowania ogiera osła z klaczą konia uzyskuje się muła. Jeśli jednak skrzyżuje się ogiera konia z klaczą osła, powstaje osłomuł. Z krzyżówek zebr i koni rodzą się zebroidy.
Bat
krótki pejcz używany przez dżokejów by zmobilizować konia. Aby dosiadać konia z batem jeździec musi być conajmniej starszym uczniem, czyli wygrać w karierze 10 gonitw.
Bat
rzemień lub sznur na pręcie używany do pędzenia zwierząt, dawniej także narzędzie kary.
Bateria
oddział artylerii, w tym także artylerii konnej składający się z kilku plutonów.
Batog
mocny bat, czyli rzemień lub sznur na pręcie używany do pędzenia zwierząt, dawniej także narzędzie kary.
baw.
rasa bawarska
Bezzębna krawędź żuchwy
przestrzeń między zębami przedtrzonowymi a siecznymi żuchwy. Leży na niej wędzidło.
Biała Linia
kinia oddzielająca wrażliwą część kopyta od nieunerwionej.
Biała maść
Jedna z maści podstawowych jasnych; białe konie mają biały ogon i grzywę, kopyta o jasnym rogu i cielistą skórę.
Biały koń
maść koni o sierści białej. Rozróżnia się konie białe o białym kopycie i gołych cielistego koloru chrapach. Od stuleci uważano je za bardzo cenne, a maść tą mają najlepsze konie hiszpańskie i arabskie. W Cesarstwie Rzymskim Narodu Niemieckiego konie te były zastrzeżone wyłącznie dla cesarzy.
Bicz
rzemień lub skręcany sznur przytwierdzony do trzonka, służący do chłostania.
Biegające konie
określenie to jest stosowane w stosunku do wczesnych koni wyścigowych w Anglii przed erą folbluta.
Biegalnia
rodzaj stajni przeznaczonej dla klaczy ze źrebiętami lub samych źrebiąt. Stajnia taka nie jest podzielona na stanowiska, klacze mogą być w niej wiązane przy żłobach, zaś źrebięta biegają swobodnie.
Bilardowanie
jest to inaczej sposób poruszania się przednich kończyn spowodowany wadą postawy, który polega na wyrzucaniu na zewnątrz dolnego ich odcinka położonego poniżej nadgarstka.
Binduła
bicz z plecionego rzemienia osadzonego na krótkim kiju.
Biopsja
pobranie fragmentu tkanki w celu przeprowadzenia badania.
Biotyna
niezbędna do utrzymania zdrowej skóry i sierści oraz prawidłowego rozwoju i formowania struktury puszki kopytowej, poprawia konsystencje i strukturę tkanki rogowej kopyta, jej niedobór jest przyczyną egzem, stanów zapalnych skóry, matowania włosów i deformacji.
Blistrowanie
Zwane również pryszczeniem. Jest to nakładanie na skórę substancji drażniącej powodującej powstawanie pęcherzy i rozwój zapalenia skóry. Blistrowanie stosowane jest w leczeniu chronicznych lub podostrych zapaleń stawów, ścięgien i kości.
Błękitna Wstęga
nagroda dla zwyciężcy Derby - najważniejszej nagrody w sezonie.
Błociarz
potoczna nazwa konia preferującego jazdę po miękkim, a nawet grząskim, rozmokłym torze.
Bodźce
sygnały, za pomocą których jeździec przekazuje polecenia koniowi. Obejmuje użycie rąk, nóg, pozycji w siodle i głosu.
Boks
pomieszczenie dla konia, które musi być na tyle duże, by koń mógł swobodnie się poruszać i położyć.
Boks (startowy)
miejsce w maszynie startowej, z bramką otwierającą się w momencie startu.
Boks (zakład)
Zakład systemowy polegający na obstawieniu wybranych koni we wszystkich możliwych kombinacjach.
Bombardier
stopień w artlerii, w tym także artlerii konnej, odpowiednik starszego szeregowca.
Bonitacja
punktowa ocena budowy konia.
Bosal
sztywny nachrapnik w ogłowiu westernowym. Ma kształt odwróconej kropli, zakończonej pod brodą konia węzłem, do którego przywiązane są wodze mecate.
Brumby
niewielki, dzikożyjący, australijski koń z buszu. Wzrost 140 - 150 cm. Powstał w drugiej połowie XVIII wieku, w wyniku zmieszania wielu ras, głównie czystej krwi arabskiej i pełnej krwi angielskiej.
Brusek
narzędzie rymarskie do ostrzenia; osełka.
Bryczesy
dziś tą nazwą określa się ogólnie spodnie jeździeckie, nawet te elastyczne, choć niewiele mają one wspólnego z klasycznymi przodkami. Typowe bryczesy na łydce są dopasowane (aby łatwo dawały się wsunąć w buty), a od kolan rozszerzają się zapewniając swobodę ruchów.
Brygada
związek taktyczny, w kawalerii złożony z kliku pułków jazdy oraz dywizjonu artylerii konnej, prócz tego w skład brygady zależnie od okresu wchodzić mogły różne oddziały towarzyszące jak np. pododział pionieró, łączności, bateria przeciwlotnicza, batalion strzelców (piechoty).
Brzeźnik dwustronny
narzędzie rymarskie.
Bucefał
jeden z najsławniejszych w historii, koń Aleksandra Wielkiego (bucefalus - byczogłowy, słowo pochodzenia greckiego), był kary i miał białą gwiazdkę na czole. Według legendy, ranny w boju wytrwał do końca, wyniósł swego pana z tłumu wrogów, doniósł go do namiotu i skonał.
Buda
przykrycie karety.
Budowa
sposób, w jaki koń jest zbudowany. Warunkuje ogólny stan zdrowia konia, jego możliwości użytkowe, a także komfort jazdy jeźdźca.
Budowa konia (poszczególne elementy)
Budowa konia składa się z następujących elementów:
1. GŁOWA, SZYJA, PIERŚ:
- potylica
- ganasz
- chrapy
- podbródek
- pysk
- rowek żyły jarzmowej
- łopatka
- staw barkowy
- pierś
- grzebień szyi
- grzywa
- szyja
- czoło
- oczy
- kość jarzmowa
- nozdrza
- wargi
- przełyk
2. GRZBIET, ZAD:
- kłąb
- grzbiet
- słabizna
- lędźwie
- guz biodrowy
- zad
- rzep
- ogon
- pośladek
- mięśnie pośladkowe
- łopatka
- klatka piersiowa
3. NOGI, KOPYTA:
- puzdro
- podudzie
- kasztan
- koronka
- ściana puszki kopyta
- nadpęcie tylne
- staw skokowy
- ścięgno udowe
- linia popręgu
- łokieć
- mostek
- ścięgna
- ostroga
- piętka
- staw pęcionowy
- nadpęcie
- staw nadgarstkowy
- przedramię
Bujanie
rytmiczne ruchy wahadłowe szyi występujące u konia pozostawionego samotnie w stajni - narów (odpowiednik choroby sierocej) mogący doprowadzić do uszkodzeń kończyn.
Bukszyn
Zapalenie okostnej grzbietowej strony kości sródręcza (śródstopia). Zazwyczaj występuje w kończynach piersiowych młodych koni poddanych nadmiernemu treningowi.
Bułana
kremowa sierść z dwukolorową (biało-czarną) hrzywą i ogonem oraz prążkowaną dolną częścią nóg.
Bułany
koń o maści w kolorze gliny, określanej także jako migdałowa, masłowa , kremowa z odcieniami od lekko czerwonawego do szarawego, z ogonem i grzywą w kolorze ciemnobrązowym lub nawet czarnym.
Buńczuk
chwast z ogona końskiego na drzewcu z ozdobną głowicą, nagroda przechodnia w kawalerii i artylerii, w czasach Pierwszej Rzeczypospolitej oznaka władzy hetmańskiej.
Burda
juki, kulbaki; siodło.
"Ciemnienie" konia
przedmiot spekulacji podejrzliwych graczy - praktyka umyślnego ukrywania rzeczywistych możliwości konia przez trenera i jeźdźców. Metod "ciemnienia" jest wiele - począwszy od mylących wypowiedzi dla prasy, dosiady mniej doświadczonych jeźdźców, po nierzetelną jazdę i niewyjeżdżanie konia w wyścigach. W rzeczywistości wiele przypadków rzekomego "ciemnienia" wynika z przygotowań do ważniejszych startów w późniejszym terminie.
c. gn.
oznaczenie konia o maści ciemnogniadej
CAI
skrót od międzynarodowych zawodów w powożeniu.
CAIO
skrót od międzynarodowych oficjalnych zawodów w powożeniu.
Cajg
uprząż końska.
Cangi
obcęgi, czyli ręczne, metalowe narzędzie zakkończone półokrągło wygiętymi, rozsuwającymi się szczękami, służące do wyciągania gwoździ, cięcia drutu, przytrzymywania metalowych przedmiotów przy obróbce itp.
Caplowanie
Nerwowe dreptanie i podkłusowywanie w stępie. Caplują najczęściej konie pobudliwe, które "roznosi energia", nie nauczone spokojnie stępować.
Cavaletti
Drągi zaopatrzone na końcach w krzyżak, pozwalający na regulowanie wysokości. Stanowią bardzo ważną pomoc w trakcie treningu konia ujeżdżeniowego i skokowego. Ustawia się je w różnych odległościach od siebie, w zależności od konia oraz rodzaju chodu, którym się je przechodzi.
Cążki
rodzaj kleszczy rymarskich.
Cążki do dziurek
narzędzie rymarskie do robienia dziurek.
CCCIO
skrót od międzynarodowych oficjalnych zawodów we WKKW.
CCI
skrót od międzynarodowych zawodów we WKKW.
CDI
skrót od międzynarodowych zawodów w ujeżdżaniu.
CDIO
skrót od międzynarodowych oficjalnych zawodów w ujeżdżaniu.
CEI
skrót od międzynarodowych zawodów w rajdach długodystansowych.
CEIO
skrót od międzynarodowych oficjalnych zawodów w rajdach długotystansowych.
Celownik
inaczej jest to meta na hipodromie.
Cęgi
pierwsza (wewnętrzna) para siekaczy.
Cęgi ostre
szczypce rymarskie do cięcia drutu.
Cęgi rymarskie
szczypce rymarskie płaskie.
Cęgi, średniaki, okrajki
nazwy końskich siekaczy, odpowiadających ludzkim jedynkom, dwójkom i trójkom.
Chambon
urządzenie słuzące do lonzowania konia pozwalającą mu na duzą swobodę ruchu do przodu i w bok, jednocześnie nie pozwala na zadzieranie głowy.
CHI
skrót od międzunarodowych zawodów konnych.
Chochoł
słomiany manekin służący do ćwiczeń z białą bronią.
Chody boczne
chody, w których koń porusza się do przodu i w bok po dwóch lub więcej liniach. Kształtują mięśnie i równowagę u konia oraz wyrabiają rozluźnienie.
Chody pośrednie
wykrok konia jest tu dłuższy niż w chodzie roboczym, ale krótszy niż w chodzie wyciągniętym.
Chody wyciągnięte
ruch konia charakteryzujący się wydłużonym wykrokiem i rozciągniętą sylwetką.
Chody zebrane
koń porusza się krótkimi krokami o wysokiej akcji (patrz akcja), a zarys jego sylwetki wydaje się skrócony. Koń ma skrócony zarys sylwetki.
Chomąciarz
rymarski młotek łopatkowy.
Chomącina
stare, szkaradne chomąto.
Chomątnica
narzędzie rymarskie.
Chomątnik
rzemieślnik robiący chomąta, rymarz.
Chomąto
jest to część ciągnąca uprzęży, która zakładana jest na szyję konia.
Chomoątko
niewielkie chomąto, czyli część uprzęży w kształcie drewnianego kabłąka na miękkim, skórzanym podkładzie, wkładana na szyję koniowi pociągowemu.
Choroba bornajska
Choroba bornajska (łac. Polioencephalomyelitis enzootica equorum) – jest to zaraźliwa wirusowa choroba koni i owiec. Atakuje ona ośrodkowy układ nerwowy.
Choroba pastwiskowa
schorzenie przewodu pokarmowego (często śmiertelne) związane z wypasem; najprawdopodobniej spowodowane przez wirus żyjący na pastwiskach i powodujący paraliż jelita, co prowadzi do gwałtownego spadku masy ciała i depresji.
Choroba zwyrodnieniowa stawów (DJD)
zapalenie stawu związane z jego przeciążeniem.
Chód (Chody)
inaczej określenie rodzaju ruchu konia. Naturalne chody to stęp, kłus, galop i cwał. Sztuczne to m.in. fox trot, amble (krok spacerowy), rack.
Chód boczny
Ruch konia, w którym, z zachowaniem dotychczasowego rytmu, porusza się on jednocześnie do przodu i w bok. Do chodów bocznych zaliczamy: łopatkę do wewnątrz, trawers, renwers, ustępowanie od łydki.
chód czterotaktowy
chód, w którym każda kończyna oddzielnie dotyka ziemi (stęp, cwał).
Chód ekstrawagancki
akcja z wysokim unoszeniem nóg w stawach skokowych i nadgarstkowych.
Chrapy
obszar wokół nozdrzy i pyska konia.
Chukka
termin pochodzenia indyjskiego oznaczający czas gry w meczu polo (zwykle mecz składa się z pięciu lub sześciu chukka, po siedem i pół minuty każda).
Ciąg
koń porusza się zgięty w kierunku ruchu, wykonując kroki do przodu i w bok z krzyżowaniem kończyn. Kończyny po jednej stronie stawiane są skośnie przed kończynami po drugiej stronie (np. ciąg w prawo;lewe przed prawymi). W ciągu łopatka konia od strony kierunku krzyżowania nieznacznie wyprzedza biodro po tej samej stronie.
Cieciec
cienki koniec bata.
Cienka podeszwa
mała ilość rogu podeszwowego w kopycie - częsta przyczyna kontuzji zwanej podbiciem.
Cięcie łóż
ćwiczenie bojowe w kawalerii; ustawiano w rzędzie w odstępach kilkumetrowych stojak z łożami (rózgi o grubości palca); jeździec jadąc galopem powinien był je pościnać szablą; sztuka polegała na właściwej koordynacji szybkości jazdy koniem i szybkości ruchu ręki.
Ciężki tor
inaczej miękki tor po opadach deszczu. Niektóre konie lepiej niż inne radzą sobie z taką nawierzchnią.
Ciężkie podłoże
czyli ziemia nasączona wodą.
Clydesdale
angielska rasa potężnych, ciężkich koni pociągowych.
Cob
typ małego i masywnego konia (do 155cm w kłębie) o krótkich nogach i przeważnie o łagodnym temperamencie. Jest przystosowany do dużych ciężarów.
Cofanie
w ruchu do tyłu nogi konia znajdujące się po przekątnej poruszają się równocześnie.
Coffin
rodzaj przeszkody terenowej, składającej się z dwóch grubych bali, pomiędzy którymi znajduje się rów.
Cofnięty nadgarstek
kończyna wygięta w stawie nadgarstkowym do tyłu; inaczej zwana postawą cielęcą.
Cross
tor przejazdu z naturalnymi przeszkodami. Cross to także bieg terenowy z przeszkodami będący jedną z części WKKW.
CSI
skrót od międzynarodowych zawodów konnych w skokach przez przeszkody.
CSIO
skrót od międzynarodowych oficjalnych zawodów konnych w skokach przez przeszkody.
Cudzić konia
czyścić, pielęgnować konia.
Cugle
pasy rzemienne połączone z wędzidłem, służące jeźdźcowi do kierowania koniem.
Cutting Horse
Dyscyplina jazdy western. W tej konkurencji jeździec wskazuje sędziom cielaka, którego ma zamiar oddzielić od stada. Zadaniem jeźdźca jest nie dopuścić by powrócił on do stada. Zdolność konia do "czucia bydła" jest wrodzona i bardzo rzadko można się jej nauczyć.
CVI
skrót od międzynarodowych zawodów w woltyżerce.
CVIO
skrót od międzynarodowych oficjalnych zawodów w woltyżerce.
Cwał
naturalne przyspieszenie galopu, w którym takt drugi (środkowy) wykonywany przez nogi położone po przekątnej rozbija się na dwa. Zatem w odróżnieniu od trzytaktowego galopu, cwał jest chodem czterotaktowym. Prędkość cwału może dojść do 70 km/godz.
Cwikcangi
szczypce rymarskie do cięcia drutu.
Cybaty
określenie konia o budowie żyrafy. Koń taki ma zad wyraźnie niższy od wysoko i potężnie rozbudowanego przodu.
Cyrkiel rymarski
narzędzie rymarskie.
Czanki
boczne części munsztuka wiszące na paskach policzkowych uzdy. Do czanek przypina się wodze munsztukowe.
Czaprak (potnik)
jest to wełniana lub bawełniana elastyczna podkładka zabezpieczająca (chroni przed obcieraniem się grzbietu) i wchłaniająca pot konia umieszczona pod siodłem.
Czapsy
długie, skórzane ochraniacze zakładane na spodnie do jazdy konnej.
Czarna wodza
dwudzielny rzemień przyczepiony do popręgu i poprowadzony przez kółka wędzidłowe do ręki jeźdźca. Jest środkiem pomocniczym, nie pozwalającym koniowi nadmiernie, samowolnie unosić głowę.
Czempion
jeździec, który wygrał najwięcej gonitw w sezonie.
Czterokonny zaprzęg
gdy konie sprzężone są "w lejc"; para idąca na przedzie nazywa się lejcową, znajdujące się za nią - dyszlową.
Czułki kopytowe
przyrząd służący do badania kopyt.
Czworobok
prostokątny plac o wymiarach 20x60 lub 20x40 metrów, na którym rozgrywa się konkursy ujeżdżenia.
Czwórka
zakład polegający na wytypowaniu czterech pierwszych koni, z uwzględnieniem kolejności.
Czwórtka
rzemyczek łączący bat z biczyskiem.
Czyn koński
czyli inaczej rząd na konia.
Czysta krew
spotykana tylko u konia czystej krwi arabskiej.
Czyste nogi
określenie to oznacza nogi bez śladów urazów, deformacji i wad budowy, jest również stosowane w stosunku do kończyn bez dodatkowego owłosienia w postaci szczotek.
Dahomany
linia męska koni półkrwi arabskiej (o) założona w Austro - Węgrzech do celów wojennych, powstała poprzez skrzyżowanie potomków ogiera oo Dahomana (1846) z miejscowymi końmi. Linia charakteryzuje się gniadą maścią, szlachetnością, wytrzymałością i żywotnością. Obecnie hodowana w Niemczech, Słowacji i Rumunii, oprócz hodowli niemieckiej źrebakom po przedstawicielu rodu, od matki o, lub oo nadaje się imię Dahoman (z numerem).
Damskie siodło
siodło umożliwiające trzymanie obu nóg po jednej stronie ciała konia. Ma tzw. kule, stabilizujące uda jeźdźca.
Delia
rodzaj dery, koca podbitego futrem, używanego jako okrycia nóg w powozach, sankach.
Derka
1) rodzaj srokatego umaszczenia, występujący u niektórych koni rasy appaloosa; 2) nakrycie konia używane do treningu lub do okrywania koni golonych, zapobiegające przeziębieniu zwierzęcia.
Derka nowozelandzka
mocna wodoszczelna derka używana dla koni będących na wybiegach.
Diagnoza
odróżnienie jednej choroby od drugiej, lub identyfikacja choroby na podstawie charakterystycznych objawów i/lub powodujących ją czynników. Zwana również rozpoznaniem.
Diastema
bezzębny fragment szczęki konia, w którym umieszcza się wędzidło.
Dłoń (hh)
anglosaski sposób określania wzrostu konia (dłoń = 10cm). Wysokość jest wyrażana w dłoniach i calach (cal = 2,54cm), np. 15,2 (15 dłoni i 2 cale), czyli około 155cm. Jest to tradycyjna miara wysokości konia.
Długość
orientacyjna jednostka odległości pomiędzy końmi. W celowniku mierzony jest jedynie czas zwyciężcy, wynik osiągnięty przez inne konie wyrażany jest w długościach dzielących je od poprzedniego wierzchowca. Krótsze odstępy wyrażane są jako, kolejno: szyja, łeb i nos. Orientacyjnie można przyjąć, że 1 długość = 0.2 sekundy.
Dobór
następna po selekcji czynność w hodowli polegająca na takim doborze osobników do kojarzeń, aby u potomstwa uzyskać poprawę określonej cechy.
Dobra długość szyi
inaczej szyja proporcjonalna do reszty ciała, nie za długa i nie za krótka.
Dobra kość
jest to obwód nadpęcia ponad 20cm
Dobrze osadzona
określenie to jest stosowane w stosunku do połączenia głowy z szyją oraz szyi z tłowiem, oznacza poprawność pokrojową tego miejsca.
Dobrze wsklepione żebra
krągła, obszerna klatka piersiowa.
Dobrze związany
koń o krótkich, dobrze umięśnionych lędźwiach i wąskiej słabiźnie.
Dociągacz pasa
narzędzie rymarskie.
Dogcart
lekki, odkryty dwukołowy powóz.
Dogładzacz skóry
narzędzie rymarskie do wyrównywania skóry.
Dojrzały koń
koń posiadający siedem lat i więcej.
Dolew krwi
domieszka krwi (zazwyczaj szlachetnej) innej rasy. Celem tego działania jest uzupełnienie cech brakujących danej rasie.
Dominowanie
przewaga jednego genu nad drugim, z pary warunkującej różne odmiany tej samej cechy.
DOS
Dolnośląski Związek Jeździecki.
Dosiad
jest to inaczej sposób siedzenia w siodle. Uwarunkowany jest jego budową ciała i stopniem wyszkolenia oraz sposobem użytkowania konia. Oddziaływanie dosiadem jest podstawową pomocą jeździecką.
Jeździec w poprawnym dosiadzie powinien:
- siedzieć prosto
- głowę mieć skierowaną przed siebie
- łopatki ściągnięte do tyłu
- łokcie przy ciele
- postawione pionowo nadgarstki
- kolana przy siodle
- pięty na dole (niżej od palców)
- palce stóp zwrócone do konia
Doublebarre
rodzaj przeszkody złożonej: dwie stacjonaty ustawione jedna za drugą w różnych odstępach. Drąg górny pierwszej stacjonaty musi być umieszczony niżej, drąg górny drugiej stacjonaty umieszcza się wyżej. Różnica wysokości górnych drągów jest różna - średnio ok. 50 cm. Pierwsza stacjonata zawsze ma większą ilość drągów (2-3). Wysokość przeszkody mierzy się od powierzchni drugiej stacjonaty (wyższej), szerokość między jedną stacjonatą a drugą różna, zależy od klasy konkursu (od 100 do 200 cm).
Dowolnie, wygrać
zwycięstwo odniesione wyjątkowo łatwo
DR
oznaczenie niemieckiego kuca wierzchowego.
Dragoni (z łac. draco-smok)
początkowo rodzaj piechoty używającej koni do przemarszów; od XVII/XVIII w. przeobrażeni w kawalerię; pojawili się we Francji w pocz. XVI w.; w Polsce od pocz. XVII w. do rozbiorów; uzbrojeni w arkebuzy lub muszkiety, szable lub szpady i pistolety.
Drąg
długa, najczęściej drewniana belka używana jako wskazówka do wybicia się konia z odpowiedniego miejsca przed przeszkodą, i na samej przeszkodzie. Ponadto służy do nauki skoków dla młodych koni. Można też ustawić wiele drągów, przez które przejeżdża się. Celem jest poprawa ruchu konia oraz doskonalenie równowagi jeźdźca.
Dresaż ( z franc. "dressage", ujeżdżenie)
Wdzięk,szyk, elegancja - tak można krótko scharakteryzować tę dyscyplinę. Celem klasycznego ujeżdżenia jest harmonijny rozwój naturalnych możliwości i zdolności konia. Szkolenie konia powinno prowadzić do doskonalenia jego naturalnej równowagi, zachowania elastyczności ruchów oraz wyrobienia posłuszeństwa i chęci współpracy z jeźdźcem.
Dobrze ujeżdżony koń chętnie idzie do przodu, jego ruchy są energiczne i elastyczne, posłusznie wykonuje wszystkie polecenia jeźdźca i sprawia wrażenie, że wykonywanie nawet bardzo skomplikowanych ćwiczeń przychodzi mu z łatwością. Koń i jeździec powinni stanowić harmonijną, rozumnie współdziałającą całość. Ma to być obraz elegancji i zwinności, płynności ruchów i energii, równowagi i spokoju oraz wzajemnego zrozumienia. Ma to być monolit.
Znajomość podstaw ujeżdżenia u jeźdźców jest jednocześnie niezbędnym warunkiem osiągania dobrych wyników w dyscyplinie skoków, czy WKKW. Ta konkurencja wymaga od konia dobrego ruchu i charakteru, a od zawodnika oprócz umiejętności jeździeckich - wiele cierpliwości, wytrwałości i ogromnego wyczucia psychiki konia.
Według statystyk Międzynarodowej Federacji Jeździeckiej ujeżdżenie jest drugą po skokach dyscypliną jeździecką pod względem popularności i liczby uprawiających ją zawodników. Najlepsi polscy zawodnicy również zaczynają liczyć się na światowych arenach. 23 miejsce Anny Bienias na Światowych Igrzyskach Jeździeckich w Rzymie oraz 11 miejsce Małgorzaty Morsztyn w Finale Pucharu Świata w 2001 r., to do niedawna najlepsze nasze wyniki w tej dyscyplinie. Igrzyska Olimpijskie 2008 r. w Hong Kongu były miejscem bardzo dobrego występu Michała Rapcewicza na Randonie. Para ta została sklasyfikowana na 23 pozycji.
ZAWODY
Konkursy w ujeżdżeniu rozgrywane są na piaszczystym czworoboku o wymiarach 20 m. na 60 m. Czworobok jest ogrodzony płotkami, a wybrane punkty są oznaczone literami. Jeździec wykonuje określony program, którego jakość wykonania jest oceniana zwykle przez trzech (maksymalnie pięciu) sędziów w 10-cio punktowej skali ocen. Oceny i uwagi sędziów odnotowywane są na specjalnych arkuszach. Wynik zawodnika podaje się w procentach. W zależności od stopnia trudności wyróżniane są klasy konkursów: L (najłatwiejsza), P, N, C, CC, CS, a w każdej z tych klas istnieje kilkanaście programów, opisujących obowiązkowe ruchy, jakie zawodnik i koń powinni wykonać na czworoboku.
Strój zawodnika i rząd konia są ściśle określone w przepisach jeździeckich. Ważnym wydarzeniem dla ujeżdżenia stało się wprowadzenie programów dowolnych z podkładem muzycznym, tzw. KÜR, co uczyniło tą konkurencję znacznie ciekawszą i przysporzyło jej nowych miłośników na całym świecie.
Drobienie
wysokie unoszenie kończyn w kłusie, spowodowane specyficzną cechą budowy niektórych koni - krótkim przedramieniem.
Droga
wydzielony pas terenu składający się z jezdni, pobocza, chodnika, drogi dla pieszych lub drogi dla rowerów, łącznie z torowiskiem pojazdów szynowych znajdującym się w obrębie tego pasa, przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów, ruchu pieszych, jazdy wierzchem lub pędzenia zwierząt.
Droga leśna
droga położona w lesie nie będąca drogą publiczną w rozumieniu przepisów o drogach publicznych.
Droga publiczna
droga, której może korzystać każdy zgodnie z jej przeznaczeniem, z ograniczeniami i wyjątkami określonymi w ustawie lub innych przepisach szczególnych.
Dropiata maść
Jedna z maści złożonych; na tle podstawowego umaszczenia białego znajdują się liczne ciemne plamki wielkości orzecha laskowego.
Dropiaty
maść konia.
Drugi ślad
wyimaginowany tor biegnący około 1,5 m do środka od zewnętrznego toru, wykorzystywany do wymijania innych koni lub rozpoczynania manewrów.
Dryblas (drabina, bucefał)
rosły koń.
Dulmener
żyjąca w Niemczech rasa koni prymitywnych. Ze względu na maść (szara do brunatnej) podobne są do konia pierwotnego.
Durchcyajza
narzędzie rymarskie.
Dutka
przyrząd do poskramiania koni. Może występować w dwóch odmianach : pałki z rzemienną pętlą skręconą na górnej wardze lub drewnianych kleszczy. Użycie obu ma ten sam cel : uciśnięcie wargi odwraca uwagę od wykonywania zabiegu (np. weterynaryjnego).
Dwulatek
koń między 2. a 3. rokiem życia.
Dychawica świszcząca
schorzenie polegające na porażeniu lewego nerwu powrotnego, wskutek czego porażona zostaje struna głosowa i mięśnie lewej chrząstki nalewkowej. W chwili wdechu i wydechu porażona chrząstka zapada się do wnętrza krtani i utrudnia przepływ przez nią powietrza. Schorzenie to najczęściej występuje u ogierów i wałachów, rzadziej u klaczy. Jest to choroba nieuleczalna.
Dynamika
określa energiczność końskiego ruchu.
Dyscyplina
krótki bat o kilku rzemieniach służący do wymierzania kary cielesnej.
Dystalny
punkt odległy od środka ciała, dalszy.
Dystans
droga, którą pokonuje koń między przeszkodami tworzącymi linię.
Dystans, trzymać (o koniu)
zazwyczaj w kontekście spekulacji, czy koń sprawdzający się w krótszych gonitwach będzie w stanie osiągnąć dobry wynik na dłuższym dystansie.
Dyszlowa para
idąca przy dyszlu, pierwsza para koni od strony pojazdu.
Dywdyk
ozdobny rodzaj czapraka, znacznie od niego większy, stosowany w orkiestrach na konie kotlistów.
Dywizjon
w kawalerii dwa szwadrony, w artylerii konnej kilka baterii.
Dzianet
koń hiszpański, spokrewniony z rasą arabską. Mówiono, że łatwo dają się ujeżdżać, że są okazałe i "czułe na pieszczoty", a "srogie na grubiaństwo".
Dziegieć
produkt rozkładowej destylacji drewna, smolista ciecz o charakterystycznym, ostrym zapachu dymu. Ma pewne właściwości bakteriobójcze, osusza i impregnuje, jest więc stosowany do zabezpieczania strzałek kopytowych przed wpływem wilgoci i bakterii ze ściółki.
Dzięga
rzemień, knut, arkan.
Dziobak
nóż rymarski zakrzywiony.
Dziryt (z tureckiego)
krótki oszczep używany w średniowieczu.
Dziurkacz
przyrząd rymarski do robienia dziurek.
Dziurkarka szczypcowa rymarska
narzędzie rymarskie do robienia dziurek.
Dżokej ( z ang. "jockey")
jeździec biorący udział w wyścigach konnych.
Egzema
przewlekłe schorzenie obiawiające się strupami na skórze konia, łuszczeniem naskórka, świądem, wypadaniem sierści. Przyczyna tkwi w zaburzeniach przemiany materii i czynności przewodu pokarmowego, a także w skarmianiu niektórych pasz, np. gryki. Rozwój choroby ułatwia podrażnienie skóry na skutek niedostatecznej pielęgnacji, złego utrzymania lub otarcia siodłem.
Eksterier
zewnętrzna budowa ciała.
Elektrokardiogram (EKG)
graficzny zapis elektrycznej czynności mięśnia sercowego z powierzchni klatki piersiowej.
Elektrolity
chemiczne substancje znajdujące się w organizmie, które po rozpuszczeniu rozpadają się na jony. Ich poziom jest zależny od poziomu wody w organizmie.
Endoskop
rodzaj wziernika na długiej, giętkiej rurce, stosowany do oglądania jam ciała lub narządów.
Eohippus
przodek konia domowego, mniej więcej wielkoœci lisa, żyjący w eocenie, 45 milionów lat temu, mający po cztery palce na przednich i po trzy na tylnych kończynach (w drodze ewolucji przekształconych w kopyta) oraz wygięty w łuk grzbiet.
Epona
1) w mitologii rzymskiej, bogini opiekująca się hodowlą koni, osłów i mułów. Kult w całej Italii.
2) w mitologii celtyckiej, bogini Galii, pierwotnie związana z plemieniem Eduów, potem czczona na całym terytorium Galii. Jej imię znaczy "klacz". Przedstawiana na koniu lub z symbolami urodzaju i obfitości. W późnej starożytności brak jej kultu.
Epsom
słynny tor wyścigowy w Surrey w Anglii, gdzie rozgrywane są doroczne derby.
Equidae
koniowate, należą w sensie biologicznym do grupy zwierząt stadnych, o wysoko wyspecjalizowanej zdolności do biegu, które na wolności mogą przeżyć tylko w stadzie.
Ewolucje
ruchy wykonywane przez dobrze wytrenowane wierzchowce z klasycznych szkół jeździeckich.
Falcbajtel dubeltowy
narzędzie rymarskie.
Fałszowanie
występuje gdy koń poruszający się np. w prawo galopuje z lewej nogi ("przez pomyłkę" lub z powodu gorszego wygimnastykowania). W przeciwieństwie do kontrgalopu fałszowanie jest niezamierzone.
Fartuch i rękawice kowalskie
służą do ochrony ciała.
Fasulec
trenzla naciągnięta i przypięta do siodełka miarkująca ruchy końskim łbem.
Faza zawieszenia (też Faza lotu)
jest to moment w galopie, gdy wszystkie nogi konia znajdują się w powietrzu.
fd
oznaczenie rasy konia fiordzkiego.
FEI
Międzunarodowa Federacja Jeździecka
Fersztelklinga
rodzaj noża rymarskiego.
Figury
ruchy, które występują w sztuce ujeżdżania. Zalicza się do nich figury sztuczne (inne niż normalne), np. piaffe i passage; figury pod gruntem (z Haute Ecole), kiedy to cztery nogi znajdują się nad ziemią, np. capriole, ballotade.
Filsztok
narzędzie rymarskie.
Fingerhut
naparstek rymarski, ochraniacz na palec.
Flankier
szperacz konny.
Flehmen
reakcja konia na nietypowy zapach lub smak. Koń w charakterystyczny sposób wywija górną wargę i wciąga powietrze, które zostaje poddane analizie przez wyspecjalizowany narząd zmysłu.
Flot (z franc., [czyt. flo])
pamiątkowa rozetka ze wstążki przypinana do ogłowia konia startującego w zawodach. Jeśli niemożliwe jest nagrodzenie każdego zawodnika to wg. przepisów flots powinna otrzymać grupa najlepszych, stanowiąca 25% wszystkich uczestników.
Folblut (z niem. "vollblut")
koń pełnej krwi arabskiej. Uważa się, że wszystkie folbluty wywodzą się od trzech ogierów sprowadzonych do Anglii, z których jeden był arabem, drugi rasy berberyjskiej, a trzeci koniem turkmeńskim.
Folga
rzemień do umocowania pala, do którego wiążą konia.
Format
stosunek długości tułowia do wysokości konia w kłębie. W zależności od tych wymiarów sylwetkę konia można wpisać w kwadrat lub prostokąt.
Formy hipoterapii
- Fizjoterapia na koniu, w której nacisk kładziony jest na prawidłowe wykorzystanie terapeutycznych właściwości ruchu konia dla usprawnienia ruchowego pacjenta oraz na zindywidualizowanym doborze ćwiczeń wykonywanych na koniu. Forma ta oraz dobór ćwiczeń stanowią kontynuację lub uzupełnienie fizjoterapii prowadzonej w poradni rehabilitacyjnej i w domu.
- Fizjoterapia na koniu przeznaczona jest dla osób z dysfunkcjami narządu ruchu pochodzenia neurologicznego, aprowadzi ją hipoterapeuta z przygotowaniem fizjoterapeutycznym (mgr rehabilitacji lub technik fizjoterapii).
- Psychopedagogiczna jazda konna, w której wykorzystuje się i intensyfikuje aspekty psychopedagogiczne całej rzeczywistości związanej z koniem i z jazdą konną, w miarę potrzeb wprowadza elementy psychterapii, logopedii, gry i zabawy edukacyjne z użyciem specjalnie przygotowanych pomocy dydaktycznych, pielęgnację konia, proste prace stajenne.
- Psychopedagogiczna jazda konna przeznaczona jest dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym, opóźnieniem psychoruchowym, zaburzeniami emocjonalnymi, dysfunkcjami w zakresie wzroku i słuchu, a prowadzi ją hipoterapeuta - pedagog, psycholog lub terapeuta zajęciowy.
- Teraopia z koniem - w której najistotniejszy jest emocjonalny kontakt pacjenta z koniem torujący drogę poprawie relacji ze światem zewnętrznym, a zwłaszcza z otoczeniem społecznym, pomagający pacjentowi w odblokowaniu i pogłębieniu relacji z innymi ludźmi.
- Terapia z koniem jest przeznaczon dla dzieci autystycznych, psychotycznych, z zaburzeniami zachowania i niedostosowanych społecznie, a prowadzi ją hipoterapeuta - psycholog lub pedagog.
Foulée (z franc., [czyt. "fule"])
skok galopu konia, długość ok. 3-4m.
Fox trot
chód, w którym koń przednimi nogami idzie jak w stępie, a tylnymi jak w kłusie, kiwa głową i kłapie zębami zgodnie z rytmem uderzeń kopyt.
Fraczek
galowa marynarka jeźdźca.
Frontowy koń
wierzchowiec, który najlepsze wyniki osiąga jadąc przez cały wyścig na przedzie stawki.
fryz.
oznaczenie rasy konia fryzyjskiego.
Fungicyd
środek chemiczny do zwalczania grzybów.
"Gwiazdka"
popularne określenie ściany - zakładu polegającemu na obstawieniu wszystkich możliwych koni na dane miejsce.
G.S.B. ("General Stud Book")
angielska księga stadna koni pełnej krwi angielskiej. Pierwsza na świecie księga stadna, wydana w 1791 roku.
Gag
rodzaj ostrego wędzidła.
Galop
chód trzytaktowy z momentem zawieszenia, który następuje na zakończenie każdego pełnego cyklu. Koń zwykle akcentuje krok jedną z przednich nóg. Kolejność może być np. prawa tylna, lewa tylna i prawa przednia razem, lewa przednia akcentująca, zawieszenie.
Rozróżniamy następujące tempa galopu:
Galop roboczy
Najwolniejszy z galopów. Jest to galop ciężki, koń w nim najbardziej wyrzuca całe ciało. Łatwo w nim wysiedzieć w siodle.
Galop pośredni
Zmusza konia do wzmożonej pracy grzbietem oraz zwiększenia stopnia uginania i prostowania tylnych kończyn. Tempo równomierne wynosi 340-350 m/min.
Galop zebrany
Zwolniony do minimum. Dzięki maksymalnemu podstawieniu zadu środek ciężkości przesuwa się do tyłu. Szyja jest wygięta, wysoko podniesiona, czoło pionowo. Galop zebrany wymaga od konia gibkości i dobrego wytrenowania. Chód ten bardzo obciąża stawy skokowe, nie należy go więc nadużywać.
Galop wyciągnięty
Koń wydłuża nogi na tyle, na ile pozwala mu budowa jego ciała. Ruchy są bardziej wyciągnięte niż w galopie pośrednim. Tempo wynosi ok. 550 m/min.
Galop wyścigowy
Galop z zewnętrznej nogi
element ujeżdżania, w którym krok w galopie rozpoczyna się od prawej przedniej nogi przy ruchu w lewo lub odwrotnie.
Ganasze
dolne krawędzie kości żuchwy, które stanowią miejsca przyczepu jej mięśni.
Ganaszowanie
charakterystyczne wygięcie szyi konia z głową ustawioną pionowo w dół w wyniku przyjęcia i żucia wędzidła, bez napięcia i oporu ze strony zwierzęcia.
Gapa
siodło bez strzemion, rodzaj skórzanej poduszki na konia.
Gatunki
na przykład huntery, kuce lub kuce do polo. Powstają zwykle z krzyżowania ras i na ich podstawie są rozróżniane, gdyż nie rejestruje się ich w księgach stadnych.
Gązwa
pętla rzemienna przy chomącie.
gdbr
rasa gudbransdalska
Gidran
ród koni angloarabskich pochodzący z hodowli austro-węgierskiej w stadninie państwowej Mozohegyes, zapoczątkowany od czystej krwi ogiera arabskiego Siglavi Gidran importowanego z Syrii w 1816 r. Umaszczenie głównie kasztanowe lub gniade. Wywarły wpływ na hodowlę koni w Polsce. Cechują się dobrymi walorami użytkowymi.
Giez
owad atakujący koni.
Gig
lekki, dwukołowy zaprzęg, z miejscem dla dwóch osób.
Gimkana
zawody jeździeckie z zastosowaniem gier.
Gips
opatrunek unieruchamiający.
Gletglas
narzędzie rymarskie do wyrównywania skóry.
Gładziki
są to narzędzia kowalskie służące do prac wykończeniowych, przy wygładzaniu powierzchni kutych.
Głęboka i szeroka klatka piersiowa
opis stosowany w stosunku do klatki piersiowej, określającej jej budowę i odpowiednią ilość miejsca dla płuc i serca konia.
Głęboka ściółka
system utrzymania zwierząt, w którym okresowo usuwane są odchody i uzupełniana jest świeża ściółka.
Głębokość w popręgu
odległość mierzona od kłębu do łokcia. Dobra oznacza dużą objętość klatki piersiowej i jest pożądaną cechą pokrojową.
gn.
oznaczenie konia maści gniadej
Gniado-srokaty
koń o złożonej maści posiadający plamy ciemnobrązowe na jasnej sierści lub odwrotnie.
Gniady
koń o brązowym umaszczeniu z czarną grzywą, ogonem i sierścią na dolnej części nóg.
Gnicie strzałki kopyta
Przyczyną jest brak ruchu, mokra, brudna ściółka oraz niestaranne czyszczenie kopyt przed i po jeździe. Gnicie następuje wskutek rozmnażania się niektórych bakterii znajdujących się w podłożu. Proces ten najczęściej rozpoczyna się w częściach zagiętych ściany rogowej kopyta i w rowku strzałki z powodu zalegania tam nawozu. Chore kopyto należy umyć i wysuszyć, smarować środkami wysuszającymi, np. dziegciem, stężonym roztworem siarczanu miedzi.
Gorącokrwiste konie
rasy dawniej żyjące w klimacie gorącym, na pustyni lub na stepach, w gorącym i suchym klimacie, np. araby. Są to konie o lekkiej budowie i gorącym temperamencie.
Gort
część uprzęży.
Górna linia konia
ukształtowanie grzbietu konia, na który składa się kłąb, odcinek piersiowy i llędźwiowy kręgosłupa oraz krzyż. Istotne są odpowiednie proporcje między wymienionymi odcinkami, a także połączenia między nimi.
Gra do jednego konia
oparcie większej ilości złożonych zakładów na jdenym koniu, do którego "dostawiane" są inne w różnych konfiguracjach.
Grobfark
robota rymarska, wybory rymarskie.
Gruda
Jest to stan zapalny skory w okolicy stawu pęcinowego, spowodowany trzymaniem konia na mokrej i brudnej ściółce w stajni, praca na podmokłym terenie, odmrożeniami, brakiem właściwej pielęgnacji kończyn, a czasem biegunka. Inna przyczyna wywołania grudy mogą być poszyty. W zależności od rodzaju czynnika wywołującego grudę, jej objawy mogą być rożne. Do najczęściej spotykanych należą: - obrzmienie i zwilgotnienie skory na tylnej części pęciny poniżej stawu pęcinowego; w miejscu tym pojawiają się pęcherzyki wypełnione ropa oraz strupy; sierść jest zlepiona płynem surowiczym; - obrzęk i łuszczenie się naskórka. Leczenie tego schorzenia trzeba powierzyć lekarzowi weterynarii; konia postawić na czystej, suchej ściółce, obrzęknięte miejsca zmyć rywanolem.
Grupowy, koń
koń niższej albo średniej klasy.
Grypa koni
objawy to wysoka temperatura, wypływ z nosa, kaszel i powiększone węzły chłonne podżuchwowe. Grypa koni jest wysoce zaraźliwa, ale można je zapobiegać, stosując szczepienia ochronne.
Grzbiet karpiowaty
grzbiet wypukły, może powodować sztywne chody.
Grzbiet łęgowaty
grzbiet wklęsły, słabo związany.
Grzebień szyi
górna krawędź szyi.
Grzebna
końska noga - lewa przednia. Zauważono, że kiedy koń przebywał w stepie, to właśnie tą nogą wygrzebywał sobie trawę spod śniegu.
Grzybica
infekcje grzybicze objawiają się łysymi, łuszczącymi się plamami na skórze. Mają tendencje do rozprzestrzeniania się w stajniach. W przypadku zaistnienia infekcji, cały rząd i wyposażenie musi być zdezynfekowane. Konie z grzybicą nie powinny podróżować. Leczenie polega na podawaniu leków i kąpielach w preparatach przeciwgrzybicznych.
Grzywka
część grzywy znajdująca się między uszami konia.
Gurt
pas rzemienny w zaprzęgu.
Gurthamer
młotek rymarski.
Guz złośliwy
nowotwór, który rozprzestrzenia się na inne fragmenty tkanki i narządy w organizmie. Brak leczenia kończy się śmiercią.
Gwara jeździecka ( z wielkopolski zachodniej)
słowniczek wybranych wyrazów gwarowych z wielkopolski zachodniej.
- barczyk - część wozu umożliwiająca zaprzęganie do niego koni.
- bić - o koniu: kopać, wierzgać nogą.
- buksa - środkowa część koła wozu.
- chomont - jest to typ uprzęży końskiej.
- ćwi-e! - zawołanie na konia, by szedł w lewo.
- ćwie-rum! - zawołanie na konia, by podczas orki szedł w lewo.
- drabiniasty - o wozie: mający drabiny boczne.
- drobka - drabina, wykorzystywana przy wozach do zwożenia zboża lub siana.
- dyszel - długi drąg mocowany z przodu wozu, umożliwiający nim kierowanie.
- futer - karma dla zwierząt.
- gromodka - ustawiona w polu kupka snopków zboża.
- hacel - kawałek metalu, wkręcany w podkowę, żeby koń się nie ślizgał.
- hije! - zawołanie na konia, by ruszył z miejsca.
- hije-rum! - zawołanie na konia, by podczas orki zawrócił w prawo.
- hojt! - zawołanie na konia, by szedł w prawo.
- hufnagel - gwóźdź do przybijania podkowy.
- kupka - zgrabione na łące siano.
- oblec konia - założyć koniowi uprząż.
- odbić - o klaczy, która nie dopuściła ogiera.
- pali się - o klaczy, która chce do ogiera.
- powónz - drąg zabezpieczający siano w czasie zwózki wozem.
- rozebrać wóz - odpowiednio przygotować wóz do prac polowych.
- spodnica - deska na dnie wozu.
- wasztowanie - układanie snopków warstwami.
- zgrzebło - narzędzie do czyszczenia konia.
Gwara z Wielkopolski zachodniej
barczyk - część wozu umożliwiająca zaprzęganie do niego koni.
bić - o koniu: kopać, wierzgać nogą.
buksa - środkowa część koła wozu.
chomont - typ uprzęży końskiej.
ćwi-e! - zawołanie na konia, żeby szedł w lewo.
ćwie-rum! - zawołanie na konia, żeby podczas orki zawrócił w lewo.
drabiniasty - o wozie.
drobka - drabina wykorzystywana przy wozach do zwożenia zboża lub siana.
dyszel - długi drąg mocowany z przodu wozu, umożliwiający nim kierowanie.
futer - karma dla zwierząt.
gónić się - o krowie lub świni będącej w okresie rui.
grabać - grabić siano.
gromadka - ustawiona w polu kupka snopków zboża.
hacel - kawałek metalu wkręcany w podkowę, żeby koń się nie ślizgał.
hije! - zawołanie na konia, żeby ruszył z miejsca.
hije-rum! - zawołanie na konia, żeby podczas orki zawrócił w prawo.
hojt! - zawołanie na konia, żeby szedł w prawo.
hufnagel - gwóźdź do przybijania podkowy.
jachać - jechać, np. wozem.
knówie - dolna część snopa.
kupka - zgrabione na łące siano.
oblec konia - założyć koniowi uprząż.
odbić - o klaczy, która nie dopuściła ogiera.
pali się - o klaczy, która chce do ogiera.
powónz - drąg zabezpieczający siano w czasie zwózki wozem.
rozebrać wóz - odpowiednio przygotować wóz do prac polowych.
spodnica - deska na dnie wozu.
szprycha - długa, wąśka drewniana część kołą osadzona w buksie.
śwignąć - rzucić, wrzucić, np. siano na wóz.
układywanie - układanie, np. siana na wóz.
wasztowanie - ukłądanie snopków warstwami.
zgrzebło - narzędzie do czyszczenia sierści konia.
Gwiazdka
biała plamka na czole konia.
Gwoździownica
służy do ręcznego kucia gwoździ, na której znajdują się otwory o różnych średnicach.
Gwoździówka
narzędzie rymarskie do robienia skór w skórze.
Hacamore
bezwędzidłowa uzda działająca poprzez dźwiganie na nos konia. Nadaje się dla koni nie przyjmujących wędzidła, szczególnie do skoków.
Hacele
są to metalowe wkręty w podkowach, zapobiegające ślizganiu się konia, np. na mokrej trawie czy lodzie.
Hack
typ użytkowy konia; koń wierzchowy cechujący się eleganckimi i wygodnymi chodami.
Hackamore
ogłowie bezwędzidłowe, składające się z twardego nachrapnika, który oddziałuje na podbródek i potylicę. Jest to ogłowie o ostrym działaniu.
hafl.
oznaczenie rasy haflinger.
Haftra
część uprzęży nakładana na łeb konia, sepłniająca jednocześnie rolę kantara i uzdy.
Hakamore
ogłowie bezwędzidłowe, oddziałujące na kość nosową konia, a nie na bezzębną krawędź żuchwy.
Hakenmeser
nóż rymarski dziobownik.
han.
oznaczenie rasy konia hanowerskiego.
Harcownik
kawalerzysta w luźnym szyku.
Harem
kilka klaczy prowadzonych na wolności przez jednego ogiera.
Harp
bicz z krótką rękojeścią i długim plecionym rzemienim używany dawniej na psy myśliwskie.
hc
oznaczenie rasy konia huculskiego.
Hendikap generalny
oficjalny ranking koni ustalany i akyualizowany przez "hendikapera". Hendikap uwzględnia wiele czynników, w szczególności - wyniki gonitw. Każdej pozycji w hendikapie przypisana jest waga, która jest podstawą obciążenia w gonitwach hendikapowych.
Hendikapowa gonitwa
gonitwa, w której konie - dla wyrównania szans - niosą różną wagę, ustaloną na podstawie hendikapu generalnego.
Hintergeszir
część uprzęży zapobiegająca cofaniu się konia.
Hiperkaliemiczne porażenie okresowe
choroba genetyczna z grupy kanałopatii, spowodowana mutacją w genie kanału sodowego SCN4A w locus 17q23.1-q25.3. Dziedziczona jest auosomalnie dominująco. Objawia się napadami osłabienia mięśni, z początkiem w 1. i 2. dekadzie życia, trwającymi od 30 minut do kilku godzin. W rozpoznaniu stosuje się często test wysiłkowy, prowokujący objawy. Chorobę opisała Ingrid Gamstorp w 1956 roku.
Choroba występuje znacznie częściej u koni niż u ludzi; objawy i patomechanizm są te same.
Hipika (z grec. "hippike")
jeździectwo, sport konny.
Hipologia
nauka o koniu domowym.
Hipoterapia
metoda leczenia różnych schorzeń psychicznych i fizycznych za pomocą jazdy konnej i samego kontaktu z koniem.
Formy hipoterapii:
- fizjoterapia na koniu, w której nacisk kładziony jest na prawidłowe wykorzystanie terapeutycznych właściwości ruchu konia dla usprawnienia ruchowego pacjenta oraz na zindywidualizowanym doborze ćwiczeń wykonywanych na koniu. Forma ta oraz dobór ćwiczeń stanowią kontynuację lub uzupełnienie fizjoterapii prowadzonej w poradni rehabilitacyjnej i w domu.
- fizjoterapia na koniu przeznaczona jest dla osób z dysfunkcjami narządu ruchu pochodzenia neurologicznego i oertopedycznego, a prowadzi ją hipoterapeuta z przygotowaniem fizjoterapeutycznym (mgr rehabilitacji lub technik fizjoterapii).
- psychopedagogiczna jazda konna , w której wykorzystuje się i intensyfikuje aspekty psychopedagogiczne całej rzeczywistości związanej z koniem i jazdą konną, w miarę potrzeb wprowadza elementy psychoterapii, logopedii, gry i zabawy edukacyjne z użyciem specjalnie przygotowanych pomocy dydaktycznych, pielęgnację konia, proste prace stajenne.
- psychopedagogiczna jazda konna przeznaczona jest dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym, opóźnieniem psychoruchowym, zaburzeniami emocjonalnymi, dysfunkcjami w zakresie wzroku i słuchu, a prowadzi ją hipoterapeuta-pedagog, psycholog lub terapeuta zajęciowy.
- terapia z koniem, w której najistotniejszy jest emocjonalny kontakt pacjenta z koniem torujący drogę poprawie relacji ze światem zewnętrznym, a zwłaszcza z otoczeniem społecznym, pomagający pacjentowi w odblokowaniu i pogłębieniu relacji z innymi ludźmi.
- terapia z koniem jest przeznaczona dla dzieci autystycznych, psychotycznych, z zaburzeniami zachowania i niedostosowanych społecznie, a prowadzi ją hipoterapeuta-psycholog lub pedagog.
Wskazania do hipoterapii:
Wskazania zawsze są względne, bowiem podstawowym zespołem chorobowym mogą towarzyszyć schorzenia, przy których hipoterapia jest niewskazana.
Wskazania u dzieci i młodzieży:
Zespoły neurologiczne:
- mózgowe porażenie dziecięce - niedowłady wiotkie i spatyczne, jednostronne lub obustronne, ataksja, atetoza
- stany po urazach czaszkowo-mózgowych
- stany po infekcyjnych chorobach centralnego układu nerwowego
- wady wrodzone centralnego układu nerwowego
- minimalne uszkodzenia mózgu (ADHD)
- choroby mięśni - minimum 3 punkty w skali Lovetta
Zespoły ortopedyczne:
- wady postawy
- skoliozy do 20 stopni Coba z wyjątkiem progresujących skolioz idiopatycznych
- stany po amputacji i wady rozwojowe kończyn
Inne:
- zespoły genetyczne, np. Zespół Downa (z obowiązkowym zdjęciem rtg-bocznym i czynnościowym odcinka szyjnego kręgosłupa - zagrożenie niestabilnością szczytowo-obrotową)
- przepukliny oponowo-rdzeniowe, w zależności od wysokości uszkodzenia, obrazu klinicznego, współwystępowania wodogłowia
- uszkodzenia lub nieprawidłowe funkcjonowanie analizatorów wzroku i słuchu
- zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej
- zaburzenia integracji sensorycznej
- opóźnienie psychoruchowe lub nieharmonijny rozwój psychoruchowy o nieustalonej etiologii
- upośledzenie umysłowe
- nadpobudliwość psychoruchowa
- zaburzenia emocjonalne
- autyzm
- depresje
- zaburzenia zachowania
- niedostosowanie społeczne
Wskazania u osób dorosłych:
- stwardnienie rozsiane
- stany po udarze mózgu
- stany po urazach czaszkowo-mózgowych
- choroby i zaburzenia psychiczne
- uzależnienia
- patologie społeczne
- inne choroby narządu ruchu na tle neurologicznym i ortopedycznym
Przeciwskazania:
Hipoterapia jest metodą usprawniania wieloprofilowego, bowiem dzięki wielopłaszczyznowym oddziaływaniom konia pozwala na uzyskiwanie poprawy w wielu zaburzonych sferach funkcjonowania. Korzyści płynące z hipoterapii mogą odnieść osoby z różnymi chorobami i dysfunkcjami. Istnieją jednak schorzenia, stany chorobowe i zaburzenia, w których hipoterapia może wyrządzić szkodę. Z tego powodu każdy z pacjentów przyjmowanyc na zajęcia hipoterapii musi posiadać skierowanie i wyraźną zgodę lekarza na ten rodzaj terapii wraz z potwierdzeniem braku przeciwskaań. Nie wszyscy jednak lekarze znają dobrze specyfikę tej metody oraz przeciwskazania do jej stosowania. Dlatego mimo skierowania ostateczną decyzję o przyjęciu na hipoterapię, o formie, czasie i rodzaju zajęć podejmuje zawsze hipoterapeuta.
Przeciwskazania bezwzględne:
- uczulenie na sierść lub pot konia
- nie wygojone rany
- nietolerancja formy leczenia przez pacjenta, np. niepohamowany lęk
- odklejenie siatkówki oka, wzmożone ciśnienie śródgałkowe
- pogorszenie stanu w zespołach neurologicznych, stanach po urazach czaszkowo-mózgowych, ADHD, chorobach mięśni
- zwichnięcie stawów biodrowych
- niestabilność szczytowo-obrotowa (kręgów szyjnych c3-c4, np. w Zespole Downa)
- brak kontroli głowy w rozwoju motorycznym
- podwyższona temperatura ciała
- ostre choroby infekcyjne
- ostre stany chorób i zaburzeń psychicznych
- znaczna nadwaga
Przeciwskazania względne - decydują lekarz i hipoterapeuta:
- padaczka
- upośledzenie umysłowe
- zaburzenia mineralizacji kości (osteoporoza)
- utrwalone deformacje i zniekształcenia, przykurcze, znaczne ograniczenia zakresu ruchu układu kostno-stawowego
- schorzenia okulistyczne
Koń do hipoterapii:
Parametry optymalne, nie wykluczające innych rozwiązań:
- wałach
- wiek powyżej 5 lat
- przygotowany do pracy w hipoterapii:
- wysokość umożliwiająca skuteczną asekurację, zharmonizowana z wielkością pacjenta
- chód rytmiczny, elastyczny, sprężysty, wydajny
- pożądane takie ukształtowanie poszczególnych części ciała, jakie w zasadzie odpowiada wzorcowi pokroju (m.in.: uroda, ramy prostokątne, głowa proporcjonalna, miernej wielkości, szyja prosta i umięśniona, kłąb dobrze wykształcony, kłoda podłużno-owalna, grzbiet prosty, koń dobrze umięśniony, wyrostki kręgosłupa niewyczuwalne, łopatka długa, lędźwie szerokie, zad silnie umięśniony oraz postawa kończyn prawidłowa)
- cechy ustroju psychicznego decydujące o przydatności do rozwiązywania najszerzej pojętych problemów terapeutycznych oraz minimalizujące prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji nieprzywidywalnych (zrównoważony charakter, inteligencja, spokojny temperament, przyjaźny, ufny, łagodny, cierpliwy, chętny i starannie wykonywujący polecenia, tolerancyjny bez odruchów obronnych na nagłe i niespodziewane bodźce wzrokowe, słuchowe i dotykowe, bez narowów i nałogów)
- zważywszy, że powyższe warunki mają bezpośredni związek z zapewnieniem pacjentowi jak największego bezpieczeństwa, wskazana jest znajomość pełnego życiorysu danego konia, zwłaszcza pod kątem zdarzeń traumatycznych lub pozyskanie go z profesjonalnego, godnego zaufania ośrodka hodowlano-wychowawczego
- jakkolwiek niewłaściwym jest dzielenie ras na "hipoterapeutyczne" i "niehipoterapeutyczne", to obserwuje się u osobników niektórych ras więcej niż przeciętne skupienie właściwości zalecanych przy uprawianiu koniem. W Polsce taką opinię ma populacja rasy huculskiej. Fakt ten nie oznacza, że wszystkie hucuły są przydatne do naszych potrzeb, tak jak nie wyklucza posiłkowania się wyselekcjonowanymi konikami polskimi, ślązakami, fiordingami, szetlandami, kucami felińskimi, potomstwem różnych krzyżówek z udziałem kucy lub koni małych i przedstawicielami innych, dostępnych ras. Ważne jest natomiast, by bez względu na rasę, wybór dokonywany był indywidualnie, według w/w kryteriów, zwłaszcza dotyczących sfery psychiki
- należy dążyć do posiadania przez ośrodki hipoterapeutyczne po kilka koni różnych, celem możliwie precyzyjnego dostosowania odpowiedniego konia do aktualnych potrzeb pacjenta
Histopatologia
badanie fragmentów tkanek w celu ustalenia choroby.
Hodowca
właściciel klaczy w momencie zapłodnienia, dokonujący wyboru właściwego ojca.
Hodowla w czystości rasy
długoletnia hodowla bez krzyżowania z innymi rasami.
Hodowla według linii
ma na celu utrzymanie w kolejnych pokoleniach możliwie bliskiego stopnia pokrewieństwa z wybitnym samcem, założycielem linii.
holszt.
oznaczenie rasy konia holsztyńskiego.
Hospodar
tytuł władców Mołdawii i Wołoszczyzny.
Hubertus
inaczej: tradycyjna gonitwa myśliwska. Polega na złapaniu od lewej strony lisiej skóry, przyczepionej do ramienia "lisa" - doświadczonego jeźdźca.
Hucuł
rasa konika górskiego; dawniej używana jako juczna, obecnie jako wierzchowa lub pociągowa; konik mały, ale bardzo wytrzymały.
Hufnale (z niem.)
gwoździe do przybijania podków, inaczej podkowiaki.
Hunter
typ użytkowy konia o mocnej budowie ciała (mający w kłębie od 155cm wzwyż), cechującego się wytrzymałością, umiejętnością pracy pod jeźdźcami o dużej wadze, wytrwałym galopem i umiejętnością skakania.
Husaria (z węg.)
w XVI w. lekka jazda polska, od poł. XVI w. do XVIII ciężka jazda polska uzbrojona w kopie, szable, pistolety i koncerz; nosząca półzbroje; przeznaczona do przełamywania szyków nieprzyjaciela.
Husarz (z węg.)
huszar - żołnierz pancerny; żołnierz służący w kawalerii.
Huśtawka
miejsce na rzeczy z tyłu powozu.
Hybryda
krzyżówka koni z osłem, zebrą lub innym pokrewnym gatunkiem.
Hydroponika
hodowanie roślin bez ziemi w wodnym roztworze nawozów i sobstancji odżywczych. Trawę wyhodowaną w ten sposób można podawać koniom razem z korzeniami.
Igła krzywa
rodzaj igły rymarskiej.
Igła półksiężycowa
rodzaj igły rymarskiej.
Igła prosta
rodzaj igły rymarskiej.
Imadło
służy do unieruchamiania przedmiotu poddawanego obróbce.
Imadło rymarskie ręczne
rodzaj imadła rymarskiego.
Imienna gonitwa
ważniejsza, wyżej dotowana gonitwa wyższych grup, zazwyczaj nosząca imię związanego z wyścigami patrona.
Imprinting
proces nabywanie przez źrebię ("wdrukowania") trwałych schematów zachowania od matki, w krótkim czasie po urodzeniu.
Impuls
według przepisów PZJ : "impuls jest terminem opisującym ruch konia. Im ruch jest bardziej ekspresyjny, elastyczny i >>okrągły<<, tym większy jest impuls. Maksymalne wykorzystanie tej energii może nastąpić przy utrzymaniu elastyczności pracy grzbietu i łagodnym kontakcie z ręką jeźdźca." Stawy kończyn konia chodzącego z impulsem pracują jak "dobrze naoliwiona maszyna", a w ruchu nacechowanym dynamiką występuje faza wyraźnego zawieszenia.
Inbred
hodowla koni, które są ze sobą blisko spokrewnione. Niestety taki typ hodowli może mieć ujemne skutki.
Infrastruktura turystyczna
obiekty i urządzenia turystyczne służące zaspokajaniu potrzeb związanych z turystyką i rekreacją.
Inochód, Inochodziec (skrocz)
inaczej nazywany też skroczem lub chodem wielbłądzim. Dwutaktowy chód, odmienny sposób poruszania się konia w kłusie, polegający na jednoczesnym unoszeniu kończyn po tej samej stronie ciała, a nie po przekątnej. Inochodźce poruszają się w ten sposób niezależnie od prędkości, w szybszym ruchu między kolejnymi taktami występuje faza lotu.
Izabelowaty
koń o maści gliny, może być w odcieniach od szarawego do czerwonawego, zgrzywą i ogonem w kolorze jasnokremowym.
"Jak chciał"
potoczne określenie zwycięstwa odniesionego w stylu dowolnym, czyli - wyjątkowo łatwo.
Jakość konia
określenie często uzależnione od procentu szlachetnej krwi (angielskiej lub arabskiej).
Jarczak
rodzaj siodła, siodło lekkie, ozdobne.
Jaszcz
pojazd konny służący do przewożenia amunicji w artlerii.
Jazda
w szkolenu ujeżdżeniowym koń uczy się trzymać szyję i głowę pochyloną i przesuniętą do przodu i w dół. Dzięki temu rozluźniają się mięśnie grzbietu i koń może następować tylnymi nogami przed ślady przednich. Taką postawę koń przyjmuje tylko wówczas, gdy jeździec daje mu wyraźnie pomoce napędzające i za pomocą półparady wprawia w ruch tył konia.
Jazda na lewą rękę po ścianie
jazda dookoła ujeżdżalni (czworoboku) po śladzie przy ścianie, z dokładnym wyjeżdżaniem narożników, wszystkie zakręty w lewo.
Jazda na prawą rękę po ścianie
jazda dookoła ujeżdżalni (czworoboku) po śladzie przy ścianie, z dokładnym wyjeżdżaniem narożników, wszystkie zakręty w prawo.
jazda na ringu
może być wspólna lub indywidualna. Jest to element pokazów, sędzia patrzy wtedy na ruchy konia i jeźdźca.
Jazda na ścianie
jazda dookoła ujeżdżalni (czworoboku) po śladzie przy ścianie, z dokładnym wyjeżdżaniem narożników.
Jazda spacerowa
spokojna jazda konna w terenie
Jazda westernowa
styl jazdy rozwinięty w Ameryce Północnej i Południowej.
Jibbah
wyniosłość w kształcie tarczy widoczna na czole konia arabskiego.
Jodhpury
spodnie do jazdy konnej, sięgające poniżej kostki, które można nosić z krótkimi butami (np. z sztybletami).
Jog
rodzaj wolnego kłusa w jeździe w stylu Western. Jest mocno zebrany, co czyni go łatwym do wysiedzenia przez jeźdźca.
Juczny koń
zwierzę używane do przewożenia ładunków na własnym grzbiecie, często na specjalnym sodle.
Juk
siodło juczne służące do przewożenia na koniu ładunków, istniały np. juki pod ckm, amunicyjne, łączności, sanitarne, pionierskie.
"Kółko"
jest to inaczej boks. Popularna nazwa zakładu systemowego polegającego na obstawieniu wybranych koni we wszystkich możliwych kombinacjach.
"Krótki rzut" (o koniu)
wierzchowiec dysponujący "krótkim rzutem", czy inaczej "koń na krótki rzut", to wierzchowiec potrafiący efektownie finiszować na ostatnich metrach wyścigu, gorzej radzący sobie w wyścigach rozgrywanych ciągłym mocnym tempem.
Kabłąg
łukowate wygięcie ścięgierza w kiełźnie munsztukowym, zapewniające miejsce na język konia.
Kabrjolet
miejsce na przodzie powozu pocztowego za kozłem woźnicy.
Kadryl
grupowy pokaz ujeżdżania wykonywany pod muzykę.
Kalibrowość
określenie dużego, masywnego konia o prawidłowych proporcjach.
Kalka
drewniany młotek używany w rymarstwie.
Kalosze
ochraniacze w kształcie dzwonu, stosowane do ochrony kopyt i koronek.
Kamizelka ochronna
jest to kazmizelka z wmontowanymi usztywnieniami, które zabezpieczają kręgosłup przed konsekwencjami upadku.
Kanat
bariera wyznaczająca wew. stronę bieżni. Koń biegnący przy kanacie na zakręcie ma do pokonania najkrótszy dystans, ale - o ile nie biegnie na czele stawki - może zostać "zamknięty" przez inne konie. Na służewickim hipodromie tor często jest bardziej elastyczny tuż przy kanacie.
Kantar
rodzaj uproszczonej, bezwędzidłowej uzdy, służącej do prowadzenia lub wiązania konia.
Kantar sznurkowy
kantar wykonany ze sznurka, używany przez zwolenników stylu western i naturalnego jeździectwa. Daje prowadzącemu większą kontrolę nad koniem niż zwykły kantar.
Kantencyjer
przyrząd rymarski do zbierania kantów u skóry.
Kanter
średnio szybki rodzaj galopu.
Kantówka
rodzaj rymarskiego szydła.
Kapajza
narzędzie rymarskie.
Kapcan
rodzaj uprzęży, która służy w czasie tresowania konia.
Kapriola
figura wyższej szkoły jazdy. Koń wybija się w górę z czterech kończyn i będąc jeszcze w powietrzu wyrzuca obie tylne nogi do tyłu.
Kaptur
ochraniacz na głowę konia używany głównie po strzyżeniu konia.
Karpiola
element klasycznej "szkoły nad ziemią". Koń wybija się w górę z czterech kończyn i gdy znajduje się w powietrzu, uderza tylnymi kończynami do tyłu.
Karpiowatość
Wada, w której grzbiet konia jest łukowaty i wypukły. Powoduje ona skrócenie kroku zwierzęcia.
Karwasze
skórzane obszycia spodni do jazdy konnej chroniące materiał spodni przed przetarciem.
Kastracja
zabieg polegający na usuwaniu jąder u ogierów.
Kaszel
może być objawem alergii lub infekcji wirusowej. W tym drugim przypadku będą mu towarzyszyć inne objawy. Aby ustalić przyczynę, będzie potrzebny specjalista.
kaszt.
oznacznie konia maści kasztanowatej
Kasztanowaty (cisawy)
koń o rudym umaszczeniu z grzywą i ogonem w podobnym lub jaśniejszym odcieniu.
Kasztany
rogowe narośla położone na przyśrodkowej powierzchni kończyn. Kształt każdego kasztana jest inny, może więc służyć do identyfikacji konia.
Kasztany i ostrogi
rogowe twory znajdujące się po wewnętrznej stronie nóg (kasztany) i w szczotkach pęcinowych (ostrogi), będące prawdopodobnie pozostałościami opuszek zredukowanych w procesie ewolucji.
Kataplazmy
Miękka, wilgotna masa konsystencji ugotowanego zboża. Służy do okłądów, umieszcza się ją pomiędzy warstwami muślinu, lnu, gazy lub ręcznika. Taki gorący okład kładzie się na chorej okolicy, by wywołać łagodne przekrwienie.
Kawecan
rodzaj kantara z pierścieniami na nachrapniku, do których przypina się lonżę.
kenter
Odmiana wolnego galopu.
kf
oznaczenie kuca felińskiego.
Kicha
część wypchana chomąta.
Kiedry
kanty z lakierowanej skóry przy poduszcze siodła.
Kielrym
rzemień przechodzący pod brzuchem konia w poprzek uprzęży, pod pyskiem konia w poprzek uzdy.
Kiełzno
część ogłowia znajdująca się w pysku konia; najczęściej wykonana ze stali, ale też bywa wykonana z gumy. Wspomaga kontrolę konia podczas jazdy.
kiełzno munsztunkowe
kiełzno składające się z munsztuka z łańcuszkiem i wędzidła oraz z dwu par wodzy. Odziałuje zarówno na głowę i brodę, jak i pysk konia.
Kiełzno wędzidłowe
kiełzno składające się z dwu ogniw połączonych przegubowo, działających na bezzębną krawędź żuchwy konia, oraz dwóch kółek, do których przypięte są wodze i paski policzkowe.
Kierowanie szyjne
sposób kierowania w stylu western polegające na położeniu wodzy na szyi konia od strony przeciwnej od kierunki skrętu.
Kiszka
skórzana torba w chomącie, nabijana włosiem.
Kiścień
dawna broń tatarska składająca się z drewnianego trzonka i przymocowanego do niego rzemienia z ołowiem lub kością.
Klacz
jest to koń lub kuc płci żeńskiej w wieku powyżej 3 lat.
Klacz stadna
dojrzała samica konia wykorzystywana do rozpłodu.
Klaczka
młoda klacz, czyli koń płci żeńskiej, w wieku do 3 lat.
kladr.
oznaczenie rasy konia kladrubskiego.
Klapa
klapy na oczach to część uździenicy w uprzęży angielskiej albo krakowskiej.
Klasy konkursów
w Polsce od 2008 roku obowiązują następujące klasy konkursów określone między innymi maksymalną wysokością przeszkód:
- LL - do 90 cm
- L - do 100 cm
- P - do 110 cm
- N - do 120 cm
- C - do 130 cm
- CC-1 - do 140 cm
- CC-2 - do 150 cm
- CC-3 - powyżej 150 cm.
Klasyk
wysoko dotowana gonitwa imienna dla czołowych koni biegnących pod równą wagą.
Kleszcze kopytowe
Podobny do szczypiec instrument używany do badania kopyta.
Kleszcze rymarskie
obcęgi, czyli ręczne, metalowe narzędzie zakończone półokrągło wygiętymi, rozsuwającymi się szczękami, służące do wyciągania gwoździ, cięcia drutu, przytrzymywania metalowych przedmiotów przy obróbce.
Klima
przyrząd rymarski składający się z dwóch deszczułek w środku wydętych.
Klin
rodzaj przeszkody terenowej, którą można przeskoczyć na dwa sposoby: jeden długi skok przez węższą część lub dwa małe skoki na skok-odskok (bez żadnego foule).
Klosze
najczęściej gumowe lub neo prenowe, zakładane wokół kopyta, chronią wrażliwe koronki i piętki m. in. przed skutkami ścięgna i strychowania (czyli uderzania kopytem o kopyto).
Klub jeździecki
ośrodek szkolący jeźdźców i organizujący zawody, zazwyczaj zrzeszony w krajowym związku jeździeckim.
Kluba
imadło rymarskie ręczne.
Klupka
imadło rymarskie ręczne.
Kłąb
czyli wyniosłość u nasady szyi konia, utworzona przez wyrostki kolczyste pierwszych kręgów piersiowych na wysokości łopatek konia.
Kłoda
tułów, część ciała konia znajdująca się między przednimi a zadnimi nogami.
Kłus
aktywny dwutaktowy chód, w którym nogi poruszają się parami po przekątnej (lewa tylna-prawa przednia). Koń przeskakuje z jednej pary nóg na drugą i w tym momencie następuje chwila zawieszenia, kiedy wszystkie cztery nogi znajdują się nad ziemią.
Istnieją 4 rodzaje kłusa wykonywanego przez konia:
kłus roboczy - naturalny chód konia, w którym koń porusza się rytmicznie i w równowadze, nie wkładając w to większego wysiłku;
kłus pośredni - nieco szybszy od kłusa roboczego i wymagający od konia większej płynności ruchów;
kłus wyciągnięty - przy każdym kroku koń maksymalnie wydłuża kończyny, niektórym młodym jeźdźcom wydaje się, że jadąc tym kłusem, zaczynają galop;
Kłus zebrany - tym kłusem koń porusza się przy dyscyplinie ujeżdżenia.
Wyróżnia się dwa rodzaje jazdy kłusem: kłus anglezowany, stosowany najczęściej na ujeżdżalni (jeździec podnosi ciało z siodła w momencie, gdy koń wysuwa nogę (zewnętrzną) i kłus ćwiczebny (wysiadywany), używany m.in. podczas zawodów. W kłusie ćwiczebnym jeździec nie unosi się w siodle i dla mniej doświadczonych jeźdźców może się to skończyć nieprzyjemnymi obiciami. Stosowany w dyscyplinie ujeżdżenia (najczęściej w momentach wolt i półwolt oraz w kłusie tzw. przedgalopowym, czyli w momencie zagalopowania). W kłusie możemy także używać tak zwanego półsiadu. Dobrze jest ćwiczyć półsiad właśnie w kłusie, zanim spróbuje się w galopie. Polega to na lekkim podniesieniu pośladków z siodła i wypchnięcie ich lekko w tył. Nie polega to na opieraniu się w strzemionach.
kłus angleżowany
chód, w którym jeździec podnosi się rytmicznie w siodle zgodnie z ruchami konia.
Kłus wysiadywany
chód, podczas którego jeździec nie unosi się cały czas pozostając w siodle i podąża za ruchami konia.
Kłusak Norfolk
rasa szybkich kłusaków, istniejąca między XV wiekiem, a połową XX wieku. Przodkowie m.in. Hackneya.
kn
skrót od konika polskiego
Knut
bicz spleciony z rzemieniami, kańczug rosyjski.
Kobylica
warsztat rymarski.
Kocioł
perkusyjny instrument muzyczny używany w kawalerii zamiast bębnów, wożony przed siodłem kotlisty, występował w parach.
Kodeks postępowania z koniem
1. KOŃ JEST NAJWYŻSZYM DOBREM we wszystkich dyscyplinach jeździeckich.
2. Dobro konia jest ważniejsze od interesów hodowców, właścicieli, trenerów, jeźdźców, organizatorów i sponsorów zawodów oraz innych osób oficjalnych.
3. Wszystkie czynności pielęgnacyjne i zabiegi weterynaryjne muszą mieć na celu zdrowie i dobro konia.
4. Dbałość o zdrowie, higienę, odpowiednie żywienie i bezpieczeństwo konia powinna mieć miejsce zawsze i wszędzie.
5. Podczas transportu koni należy zwrócić szczególną uwagę na wentylację, karmienie, pojenie, bezpieczeństwo i właściwe otoczenie zwierząt.
6. Osoby zajmujące się końmi powinny nieustannie podnosić poziom swojej wiedzy na temat treningu, opieki, oraz śledzić postępy nauk zajmujących się koniem.
7. Kompetencje i umiejętności jeździeckie są elementami, które mogą być wykorzystywane wyłącznie dla dobra konia.
8. Koń jako istota żywa nie może być poddawana metodom treningu i jazdy uznawanych przez Międzynarodową Federację Jeździecką za brutalne.
9. Polski Związek Jeździecki ustala odpowiednie sposoby kontroli - wszystkich osób oraz instytucji podległych jego jurysdykcji - dotyczącej respektowania dobra konia.
10. Wszystkie przepisy dotyczące dobra konia obowiązują zawsze podczas treningów i wszelkich zawodów bez względu na ich rangę. Przepisy wszystkich dyscyplin jeździeckich powinny być nieustannie weryfikowane pod kątem dobra konia.
POLSKI ZWIĄZEK JEŹDZIECKI
Źródło: Polski Związek Jeździecki
Kolana jeźdźca
kolana jeźdźca powinny być "przyklejone" do siodła, ale nie napięte. Dzięki temu łydki mogą łatwo wykonywać ruchy do przodu i w tył i działać w ten sposób na konia napędzająco. W pełnym dosiedzie łydka leży niżej niż w półsiadzie. Kolana nie mogą być nigdy "otwarte", między kolanami a siodłem nie może powstać "dziura". Na przylegające do sioła położenie kolan należy zwrócić szczególną uwagę podczas wyciągniętego galopu w terenie, treningu na koziołkach oraz przy skokach.
Kolka
Spowodowana jest zbyt obfitym żywieniem paszami treściwymi, zadaniem łatwo fermentującej paszy przegłodzonemu koniowi po wyczerpującej pracy, pojeniem w nieodpowiednim czasie, zadawaniem zepsutej paszy, raptowna zmiana sposobu żywienia, postawieniem spoconego konia w przeciągu. Kolka może być również wywołana przez pasożyty bytujące w przewodzie pokarmowym, np. glisty. Objawy kolki są bardzo wyraźne: koń przestaje przyjmować pokarm, jest niespokojny, ogląda się na boki, bije kopytami, kładzie się, tarza, wstaje i powtórnie się kładzie, ciężko dyszy, poci się. Przy bardzo silnym natężeniu bólu koń klęka, przysiada na zadzie, kładzie się. Choremu koniowi trzeba udzielić natychmiastowej pomocy: boki należy mocno rozcierać słomą, konia nakryć derka i powoli oprowadzać. Konieczna jest pomoc lekarska.
Kondycja
jest to stan zdrowia połączony ze stopniem wytrenowania. Określa jaką pracę koń wykonuje i ile oraz jak je, np. koń w dobrej kondycji jest zdrowy, dobrze karmiony, ma prawidłowo wykształcone mięśnie.
Konie prymitywne
konie ras powstałych z niewielkim udziałem pracy człowieka, pod dominującym wpływem warunków środowiskowych.
Konie pustynne
konie wychodowane w rejonach pustynnych.
Konie westernowe
Konie westernowe charakteryzują się bardzo dużą zwrotnością, opanowaniem. Są niepłochliwe. Dzięki tym cechom zawody styly western są bardzo widowiskowe.
Konik polski
Rasa kuca, powstała niemal bez ingerencji człowieka; małe, wytrzymałe, świetnie wykorzystujące paszę, z małymi wymaganiami koniki, przeważnie myszate lub bułane.
Konik rymarski
drewniany przyrząd rymarski do przytrzymywania skóry w czasie szycia u siodlarzy, rymarzy.
Koniowate (Equidae)
jedyna rodzina ssaków z rzędu nieparzystokopytnych (Perissodactyla), zaliczana do podrzędu koniokształtnych (Hippomorpha). Obejmuje 1 rodzaj z 7 gatunkami: koń Przewalskiego (Equus przewalskii), kułan (Equus hemionus), osioł (Equus asinus), zebra stepowa (Equus burchelli), zebra górska (Equus zebra), zebra Grevy'ego (Equus grevyi) oraz kwagga (Equus quagga) - gatunek wygasły.
Koniowate zamieszkują tereny otwarte Azji oraz Afryki. Roślinożerne, pożywienie stanowią głównie trawy. Uzębienie koniowatych charakteryzuje się długim okresem wzrostu. Siekacze mają charakterystyczną budowę, pozwalającą na określenie wieku konia. Głowa długa i wąska, duże oczy, uszy spiczaste. Szyja długa, kończyny smukłe, zakończone kopytem znajdującym się na trzecim palcu. Pozostałe palce zredukowane. Ogon krótki lub średniej długości, zakończony pęczkiem włosia lub porośnięty długim włosiem na całej długości. Sierść zazwyczaj krótka, ściśle przylegająca, od czubka głowy do kłębu krótka stojąca grzywa. Ubarwienie zróżnicowane, często spotykany ciemny wąski pas wzdłuż linii grzbietu.
Przewód pokarmowy złożony, trawienie błonnika w jelicie ślepym, dzięki obecności drobnoustrojów. Ciąża trwa ok. 11 miesięcy, samica (klacz) rodzi 1 młode, dobrze rozwinięte, zdolne do biegania. Koniowate krzyżują się między sobą dając potomstwo o poszukiwanych walorach użytkowych, jak muły, osłomuły. Koniowate żyją ok. 30 lat.
Koniowiąz
belka przed stajnią zaopatrzona w metalowe kółka służące do przywiązywania koni.
Koniowodny
żołnież trzymający konie spieszonych jeźdźców lub prowadzący konie juczne.
Koniowóz
samochód z przyczepą przystosowaną do przewozu koni.
Koniuszy
zwierzchnik masztalerzy w stadninie lub stadzie.
Konkurs dokładności
ma założoną normę czasu, ale o miejscu w klasyfikacji decyduje nie czas, a ilość punktów karnych zgromadzonych podczas przejazdu. Jeźdźcy, którzy zdobyli tę samą liczbę punktów karnych zajmują miejsca ex aequo. W ten sposób rozgrywa się np. konkursy klasy LL. Aby wyłonić zwycięzcę przeprowadza się dogrywki na zasadzie konkursu zwykłego.
Konkurs potęgi skoków
konkurs potęgi skoków polega na pokonywaniu coraz wyższych przeszkód, sięgających nawet ponad dwa metry (minimum 140 cm). Rekord należy do Chilijczyka Alberta Larraguibela na koniu Huaso w 1949 i wynosi 247cm.
Konkurs skoków
zawody w skokach przez przeszkody.
Konkurs szybkości
konkurs na szybkość, zwany także konkursem myśliwskim, różni się metodą punktacji. Popełnione błędy są przeliczane na karne sekundy i dodawane do czasu przejazdu konkursu z wyboru przeszkód.
Konkurs z wyboru przeszkód
konkurs z wyboru przeszkód - również różni się metodą punktacji od konkursu zwykłego. Jeździec pokonuje przeszkody w dowolnej kolejności (każdą może dwukrotnie). Bezbłędne pokonanie przeszkody punktowane jest określoną liczbą punktów. Wygrywa ten kto w określonym czasie uzbiera najwięcej punktów.
Konkurs zwykły
zawodnicy z jednakową liczbą pkt. karnych klasyfikowani są wg czasu przejazdu. W przypadku jednakowego czasu jeźdźcy kandydujący do pierwszego miejsca mogą rozegrać dogrywkę. O zwycięstwie decyduje lepszy czas. Konkursy tego typu mogą być rozgrywane od klasy P.
Kontakt
połączenie między rękami jeźdźca a pyskiem konia, utrzymywane za pośrednictwem wodzy.
Kontrgalop
zgodnie z wolą jeźdźca koń jadąc w prawo galopuje z lewej nogi lub odwrotnie.
Kontrmaster
jeździec zamykający zastęp i pilnujący porządku w biegu terenowym. Uczestnikom biegu nie wolno zostawać za kontrmastrem.
Koń
jest to zwierzę z rodziny koniowatych mierzące minimum 150cm w kłębie (czyt. kłąb).
Koń ardeński
rasa konia zimnokrwistego. Wywarł główny wpływ na formowanie się różnych ras koni pociągowych w Europie.
Koń badeńsko - wirtemberski
Pokrój
Koń średniej wielkości, o mocnej budowie ciała. Zazwyczaj kasztanowaty z dużymi odmianami, choć spotyka się też inne maści. Znakowany piętnem rasowym. Wysokość w kłębie ok. 165 cm.
Historia
Hodowle koni gorącokrwistych w Wirtenbergii prowadzono od dawna w stadninie Marbach nad Lauterą. Początkowo hodowano konie raczej masywne, gospodarskie, ale z biegiem czasu zaczęto sprowadzać tam konie anglonormadzkie, a przede wszystkim trakeńskie, aby uszlachetnić pogłowie. Szczególny wpływ na współczesnego konia wirtenberskiego wywarł trakeński ogier Julmond. Koń badeńsko - wirtemberski jest koniem wszechstronnie użytkowym, sprawdzającym się w ujeżdżeniu i skokach przez przeszkody. Dobre warunki chowu i utrzymania w stadninie Marbach sprawiają, że wyhodowane tu konie są zdrowe i zrównoważone.
Koń bawarski gorącokrwisty
Pokrój
Jest to koń gorącokrwisty średniej miary o różnorodnym umaszczeniu. Znakowany charakterystycznym piętnem. Wysokość w kłębie ok. 165 cm.
Historia
Bawarska hodowla koni należy do najstarszych w Niemczech. Przede wszystkim Bawaria słynęła z koni Rottaler, ciężkich koni gorącokwistych stosowanych zarówno do jazdy wierzchem jak i do zaprzęgu. Były one szczególnie cenione podczas wypraw krzyżowych. W końcu XVIII wieku wzrosło zapotrzebowanie na konie lżejszego typu do celów wojskowych. Krzyżowano wtedy konie półkrwi z neopolitańskimi i hiszpańskimi. Współczesny bawarski koń gorącokrwisty powstał jednak przede wszystkim wskutek uszlachetnienia ogierami westfalskimi i hanowerskimi. Poza tym miłośnicy koni rekreacyjnych starają się odtworzyć pierwotną rasę rottalerską.
Koń Berberyjski
wytrzymały i mało wymagający koń wierzchowy o bardzo stałym rodowaodzie. Występuje on w Hiszpanii i północnej Afryce.
Koń Buloński
rasa konia pociągowego. Słynny dzięki mieszkańcom Bolougne we Francji, którzy w dawniejszych czasach codziennie wyprawiali się na tych koniach do Paryża (120km), by sprzedawać świeże ryby. Konie bulońskie pracują jeszcze dziś w przybrzeżnej strefie kanału La Manche.
Koń Camargue
jeden z niewielu żyjących obecnie na wolności koni. Nie pochodzi od konia domowego. Żyje w stadach po ok. 40 sztuk, dożywa późnej starości.
Koń ciepłokrwisty
koń wierzchowy lub pociągowy, wśród którego przodków znajdują się konie gorąco- i zimnokrwiste.
Koń domowy (Equus caballus)
ssak nieparzystokopytny z rodziny koniowatych (Equidae). Udomowiony prawdopodobnie w Azji 5 tys. lat temu. Przodkami konia domowego były najprawdopodobniej tarpan oraz koń Przewalskiego. Wysokość w kłębie od 0,8 do 1,8 m. Na karku długa grzywa z grzywką nad oczami, ogon pokryty długim włosiem na całej długości. Umaszczenie różne, od czarnego (maść kara), poprzez brązowe (kasztanowate, gniade), szare (myszate) do białego (siwe), wiele maści pośrednich, cętkowanych, łaciatych itp.
Za jedną z najstarszych ras uważa się konie arabskie, hodowane już od ok. 1400 lat temu przez Arabów. Krzyżówki koni arabskich z końmi europejskimi dały początek nowym rasom. Względy hodowlane oraz warunki klimatyczne ukształtowały szereg różnych ras koni, którym stawiano różne wymagania w zależności od potrzeb. Konie wyścigowe osiągają prędkość w biegu do 65 km/godz. Konie arabskie odcinek 150 km przebiegają ze średnią prędkością 18-20 km/godz.
Długość życia dochodzi do 40 lat. Ciąża 335 dni, klacz rodzi 1 źrebię. Dojrzałość płciowa w wieku ok. 18 miesięcy do 2 lat. Do hodowli użyteczne pomiędzy 3 a 4 rokiem życia.
Koń doński
Pokrój
Koń gorącokrwisty lekkiego typu o długiej, wąskiej garbonosowej głowie, czasem jeleniej szyji. Niewielkie szczotki pęcinowe. Umaszczenie zazwyczaj złotawokasztanowe. Wysokość w kłębie 155 - 160 cm.
Historia
Dońce, małe, zwinne konie stepowe o szczególnej żywotności, były wierzchowcami sławnych jeźdźców - Kozaków. Z początkiem XIX wieku zaczęto je uszlachetniać i powiększać. Do tego celu zaczęto używać kłusaków orłowskich, a później także koni pełnej krwi angielskiej. Od początku XX wieku prowadzi się hodowlę w czystości rasy oraz selekcję w kierunku przydatności do sportu jeżdieckiego co jednak nie zawsze daje dobre wyniki. Koń ten ma ruch energiczny, elastyczny, o krótkim wykroku. Żywotność i wytrzymałość koni dońskich predysponuje je do rajdów długodystansowych i turystyki konnej.
Koń hiszpański
jedna z najważniejszych ras europejskich, która miała znaczący wpływ na hodowlę różnych ras koni na świecie. Większość ras amerykańskich wywodzi się od konia hiszpańskiego.
Koń lejcowy
w zaprzęgu wielokonnym zaprzężonym "w lejc" jest to koń lub konie najbardziej wysunięte do przodu.
Koń meklemburski
Pokrój
Szlachetny koń gorącokrwisty. Istnieją wszystkie rodzaje umaszczenia. Znakowane piętnem. Wysokość w kłębie powyżej 160 cm.
Historia
Gorącokrwisty koń meklemurski posiada długą historię. W 1787 roku utworzono w Neustandt nad rzeką Dosse stadninę im. Fryderyka Wilhelma, której celem hodowlanym było wytworzenie konia wszechstronnie użytkowego, przeznaczonego do jazdy wierzchem i do zaprzęgu w jednostkach kawalerii. Krzyżowano konie półkrwi angielskiej i czystej krwi arabskiej z pogłowiem miejscowych klaczy, często też korzystano z koni ze stadniny w Trakenach. Do uszlachetniania stosowano także rasę achał - tekińską. Po II wojnie światowej stadnine w Neustadt upaństwowiono. W ówczesnej hodowli konia gorącokrwistego krzyżowano miejscowe konie z hanowerskimi, trakeńskimi i pełnej krwi angielskiej. Dzisiejsi przedstawiciele rasy to eleganckiej i szlachetne konie lekkiego typu.
Koń między ręką a łydką
teramin oznaczający kreowanie impulsu przez jeźdźca łydkami i kontrolowanie go za pośrednictwem wodzy.
Koń narowisty
koń, który z racji swego uporu albo trudnego charakteru odmawia wykonywania poleceń jeźdźca lub współdziałania z innymi końmi.
Koń nizejski
najlepszy koń starożytności wychodowany w północno-zachodnim Iranie. Wykorzystywany w perskiej armii.
Koń orientalny
zwierzę pochodzące z rejonu centralnej lub zachodniej Azji, np. arabskie, berberyjskie, tureckie. Brały udział w formuowaniu różnych ras europejskich, m.in. pełnej krwi.
Koń pełnej krwi angielskiej
koń zarejestrowany w angielskiej księde stadnej General Stud Book. W rodowodach koni pełnej krwi angielskiej występują trzy ogiery czystej krwii arabskiej sprowadzone do Wielkiej Brytanii w XVII i XVIII wieku.
Koń pociągowy
duży, ciężki koń używany do ciągnięcia ładunków lub jako siła robocza w gospodarstwach, ale także wykorzystywany do wozów i zaprzęgów.
Koń półkrwi
koń, którego matka lub ojciec są rasy pełnej krwi angielskiej.
Koń ranczerski
koń używany do zaganiania owiec lub bydła.
Koń sportowy
koń, który bierze udział w zawodach sportowych.
Koń starszy
koń powyżej 7 roku życia.
Koń wierzchowy
określenie niezależne od rasy, oznaczające konia odpowiedniego pod siodło.
Koń wyścigowy
hodowany specjalnie do wyścigów. Najczęściej są to konie pełnej krwi angielskiej.
Koń zaprzęgowy
przeznaczony przede wszystkim do chodzenia w zaprzęgu.
Koń zganaszowany
koń noszący głowę wysoko.
Kopsztyk
część uzdy spoczywająca na potylicykonia.
Kopystka
niewielki przyrząd w kształcie haka, służy do usuwania zanieczyszczeń z kopyt konia.
Kopyto (budowa)
kopyto składa się z następujących elementów:
- ściana kopyta
- biała linia
- podeszwa
- grot strzałki
- rowek przystrzałkowy
- strzałka
- ściana wsporowa strzałki
- rowek pośrodkowy strzałki
- piętki
Koronka
obszar nad kopytem, u podstawy pęciny.
Kostka rymarska
narzędzie do wyrównywania skóry.
Kość
słowo służące do określania jakości konia, odzwierciedlające ciężar, który jest on w stanie unieść w stosunku do swych rozmiarów. Ocenia się na podstawie obwodu nadpęcia mierzonego pod nadgarstkiem. Niektóre standardy ras ściśle określają pożądany wymiar.
Kość śródręcza
kość znajdująca się między stawem nadgarstkowym a pęcinowym.
Kowadełko rymarskie
narzędzie do prasowania skóry na ciepło.
Kowadło
duży blok twardego metalu, specjalnie ukształtowany, używany przy ręcznej obróbce metalu lub kamienia do podtrzymywania materiału obrabianego za pomocą takich narzędzi jak dłuto czy młotek, szczególnie przy pracach kowalskich, zwykle centralne miejsce kuźni.
Kowalstwo
rzemiosło wykonywane przez kowala, zajmujące się wyrobem przedmiotów dekoracyjnych z kutego żelaza; znane od starożytności, rozkwit w XV i XVIII w. Miejsce pracy kowala nazywane jest kuźnią.
Koza
siedzenie dla woźnicy.
Kozica
bat na koziej nodze, nahajka.
Kozieł
siedzenie dla woźnicy.
Koziniec
Wrodzona lub nabyta (np. przez przeforsowanie ścięgien zginaczy) wada budowy konia - napięstek wysunięty zbyt mocno do przodu.
Koziołek
inaczej warsztat rymarski.
Koziołki
drągi ułożone na ziemi, służące m.in. do nauki skoków.
KPO
Kujawsko-Pomorski Związek Jeździecki.
KPP
skrót od Klubowego Pucharu Polski.
Krajanka pasowa
maszyna rymarska do cięcia pasów skóry.
Krajanka rzemieni
maszyna rymarska do cięcia paskó skóry.
Krakowska uprząż
uprząż polska z rogami i suknami na chomątach, z kółeczkami i brzdąkadłami.
Krakus
w II RP członek konnego przysposobienia wojskowego.
Krawędź bezzębna
część żuchwy pomiędzy kłami a przedtrzonowcami. W tym miejscu leży wędzidło.
Krawiec koński
rzemieślnik trudniący się wyrobem i reperacją przedmiotów ze skóry, zwłąszcza uprzęży końskiej; rymarz.
Krążenie po boksie
kompulsywne zachowanie (nałóg stajenny) ciągłe chodzenie po boksie wywołane nudą i frustracją z powodu zamknięcia.
Krepinka
inaczej gwoździk siodlarski.
Krepinka
uździenica, czyli część uprzęży nakładana na łeb konia, spełniająca jednocześnie rolę kantara i uzdy.
Kriochirurgia
miejscowe niszczenie tkanek poprzez zamrażanie płynnym azotem.
Krokodylki
charakterystycznie ukształtowane obcęgi niezbędne do dociśnięcia podkowy do kopyta po przybiciu podkowiaków.
Kros (z ang. "crosscountry" - bieg na przełaj z przeszkodami)
najtrudniejsza część próby terenowej w WKKW. Na kilku metrowej trasie, wytyczonej w urozmaiconym terenie, znajdują się stałe przeszkody. Trasę tę należy pokonać galopem, bezbłędnie i zmieścić się w normie czasu.
Krowi zmysł
specjalna zdolność polegająca na antycypowaniu zachowania krowy przez konia, częsta u ras od lat pracujących przy wypasie bydła.
Krwiak
niewielki guz wypełniony krwią, który może się pojawić na skórze lub w innych organach, powszechnie spowodowany urazami. Stłuczenie jest formą krwiaka.
Krycie (stanówka)
akt kopulacji klaczy i ogiera.
Krzyżak
rzemień w lejcach idący na krzyż od jednego konia do drugiego, rozdwojona część lejc.
Krzyżaki
lejce krzyżowane, lejce na kilka koni zaprzęganych do jednego wozu.
Krzyżowanie
jest to metoda hodowlana, która polega na łączeniu konkretnych rodzin lub ras w celu uzyskania potomstwa o wyższym niż u rodziców poziomie pożądanych cech.
Krzyżowanie w galopie
koń galopuje przodem z lewej przedniej nogi, a tyłem z prawej lub odwrotnie. Krzyżowanie jest niebezpieczne i może spowodować wywrotkę.
Krzyżowniki
rozdwojona część lejc.
Księga stadna
rejestr prowadzony przez hodowców, w którym są zapisywane wszystkie konie należące do danej rasy. Rejestrowane są dane ewidencyjne koni lub kuców hodowlanych (imię, datę urodzenia, rodowód, płeć). Każda rasa lub grupa koni i kuców ma swoją własną księgę stadną.
Kuc
zwierzę z rodziny koniowatych mierzące do 147cm w kłębie (czyt. kłąb).
Kuc do polo
koń mający mniej niż 162cm w kłębie. Znosi duże obciążenie, toteż jest odpowiedni dla dorosłych. Jest również zwinny, dzięki czemu świetnie spisuje się podczas zawodów polo.
kuc szetl.
oznaczenie kuca szetlandzkiego.
kuc wal.
oznaczenie kuca walijskiego.
Kucie
proces technologiczny, rodzaj obróbki plastycznej, polegający na odkształceniu materiału za pomocą uderzeń lub naciszku narzędzi. Narzędzia - czyli matryce lub bijaki - umieszczane są na częściach ruchomych narzędzi. Proces ten również może być realizowany w specjalnych przyrządach kuźniczych. W procesie tym nadaje się kutemu materiałowi odpowiedni kształt, strukturę i własności mechaniczne. Materiałem wsadowym jest przedkuwka, natomiast produktem jest odkuwka.
Kuhajlany
Jeden z rodów koni czystej krwi arabskiej; mocne i jędrne, przeważnie maści gniadej, z głowami często o profilu prostym.
Kula
przednia lub tylna część siodła wygięta do góry.
Kulbaka
zwyczajowe określenie siodła wojskowego, dawniej typ siodła.
Kulturalne rasy
rasy o różnorodnym wykorzystaniu, powstaje dzięki długotrwałym zabiegom hodowlanym człowieka, bytujące w sztucznie stworzonych warunkach, w oderwaniu od naturalnych warunków przyrodniczych.
Kumaszyna
narzędzie rymarskie.
Kumforma
narzędzie rymarskie.
Kumsztok
drewniana forma rymarska do wykonywania chomąt.
Kumys
napój ludów azjatyckich produkowany ze sfermentowanego mleka klaczy.
Kurbeta
element klasycznej "szkoły nad ziemią". Z pozycji lewady, koń porusza się do przodu podskokami, przy tylnych kończynach ugiętych w stawach skokowych.
Kurtyzowanie (anglizowanie)
stosowane dawniej przycinanie ogona połączone z amputacją części rzepu pozbawiające konia naturalnej obrony przed owadami. Kurtyzowane ogony można jeszcze spotkać u koni zimnokrwistych (np. we Francji), gdyż podkreślają umięśnienie zadu, ale i tutaj ten barbarzyński zwyczaj na szczęście wychodzi z mody.
Kuźnia
budynek przeznaczony do prac kowalskich. Wyposażenie kuźni to m.in. paleniska, kowadła, miejsca do podkuwania koni i inne stanowiska pomocnicze. Obecnie kuźnie tracą na znaczeniu ze względu na zmniejszającą się liczbę koni oraz ze względu na powstawanie nowocześniejszych warsztatów mechanicznych.
Kwagga (Equus quagga)
Wymarły ssak z rodziny koniowatych (Equidae), z grupy zebr. Niegdyś zamieszkiwał Afrykę południową. Długość ciała do 180 cm, wysokość w kłębie 135 cm. Umaszczenie żółtawo-brązowe. Kwaggi, podobnie jak zebry miały na głowie i szyi białobrunatne pręgowanie. Zad jednak był biały. Wytępione wskutek polowań do 1860. Ostatnie kwagga padła w ogrodzie zoologicznym w Amsterdamie 12 sierpnia 1884.
Kwatera myśliwska
obiekt ogólnodostępny, całoroczny, płatny, przystosowany do świadczenia usług noclegowych i gastronomicznych, wyposażony w pomieszczenia sypialno-wypoczynkowe, jadalne i sanitarne. Kwatera myśliwska powinna być dodatkowo wyposażona w pomieszczenia przystosowane do przechowywania (ewentualnie suszenia) odzieży i obuwia.
Kwiatek
mały pęczek siwych włosków znajdujących się na czole konia.
Kwinta
zakład polegający na wytypowaniu zwyciężców pięciu wybranych przez organizatora gonitw w dniu wyścigowym. Na Służewcu jest to zazwyczaj pięć pierwszych wyścigów. W kwintach padają zazwyczaj dość duże wygrane, często są to najwyższe wypłaty dnia.
"Lekko galopować" (o koniu)
określenie galopu zdającego się nie sprawiać wierzchowcowi zbyt wiele wysiłku, zazwyczaj oznaka, że ma on jeszcze duże rezerwy.
"Liczony" koń
koń brany pod uwagę w typowaniu czołowych lokat.
"Liczyć" (rywali)
ładnie finiszować, minąć na krótkim dystansie kilka koni.
Lamiec
podkłądka pod chomąto z filcu albo skóry, wypchana filcem.
Lampas
kolorowy pas sukna naszyty na zewnętrznym szwie spodni lub na ozdobnym czapraku.
Lansjerzy
lekka jazda uzbrojona w lance zwana ułanami.
Laska pomiarowa
laska pomiarowa jest potrzebna do mierzenie wzrostu konia. Wzrost konia mierzymy w najwyższym punkcie jego grzbietu, tam gdzie zaczyna się szyja, miejsce to nazywamykłębem. Podczas pomiaru koń musi stać na równym podłożu.
Latarnia
szeroki, biały pas biegnący wzdłuż pyska konia.
Lądowanie
jest to ostatnia faza skoku, w której kończyny konia dotykają gruntu.
Leczenie miejscowe
zewnętrzne aplikowanie leków na miejsce ze zmianami chorobowymi.
Leczenie ogólne
stosowanie doustnych środków ukierunkowanych na konkretny problem.
Lejce
długie skórzane pasy, za pomocą których powożący kontroluje konia w zaprzęgu.
Lejczyk
lejce, czyli część uprzęży lub rzemień przywiązywany z obu stron do uzdy i służący do kierowania koniem w zaprzęgu.
Lekki tor
sucha bieżnia, zazwyczaj sprzyjająca dobrym czasowo wynikom.
Lekkiej kości
koń o małym obwodzie nadpęcia w stosunku do swych rozmiarów, co w pewnych wypadkach może być traktowane jako wada pokrojowa.
Leopard
umaszczenie w kształcie owalnych plam u siwych koni appaloosa.
Leśna baza noclegowa
wszystkie obiekty turystyczne o charakterze noclegowym zlokalizowane na terenie Lasów Państwowych. Do Leśnej Bazy Noclegowej należą: ośrodki wypoczynkowo-szkoleniowe, ośrodki edukacji leśnej, kwatery myśliwskie, leśne pokoje gościnne, zielone szkoły itp.
Leśna infrastruktura turystyczna
wszystkie obiekty oraz miejsca i urządzenia turystyczne zlokalizowane na terenie Lasów Państwowych.
Leśna stajnia
ogólnodostępny, oznakowany, bezpłatny obiekt turystyczno-wypoczynkowy zlokalizowany we wnętrzu lasu składający się z dwóch zasadniczych części - pierwszej w postaci zagrody popasowej przeznaczonej wyłącznie dla konia i drugiej przeznaczonej wyłącznie dla turystów, wyposażonej we wiaty turystyczne, ławostoły, ławki lub inne urządzenia służące obsłudze turystyki konnej.
Leśne pole biwakowe
ogólnodostępny, oznakowany, płatny obiekt turystyczno-wypoczynkowy pełniący funkcję noclegową. Leśne Pole Biwakowe musi posiadać oznakowany dojazd drogą leśną (której stan umożliwia dotarcie samochodem osobowym) i być zlokalizowane we wnętrzu lub lub na krawędzi lasu. Obiekt ten posiada infrastrukturę techniczną tj. dostęp do prądu, wody, gazu oraz dysponuje pomieszczeniami sanitarnymi w postaci przenośnych toalet typu TOI-TOI (minimum jednej), umywalnie. Leśne Pole Biwakowe powinno posiadać minimum jedno pomieszczenie kuchenne i świetlicę.
Leśne urządzenie turystyczno-wypoczynkowe
wszystkie urządzenia zlokalizowane na terenie Lasu Państwowego jak: ławy, stoły, ławostoły, zadaszenia, służące obsłudze ruchu turystycznego.
Leśny obiekt turystyczny
wszystkie obiekty zlokalizowane na terenie Lasu Państwowego służące obsłudze ruchu turystycznego. Do leśnych obiektów turystycznych zaliczamy: parkingi leśne, leśne miejsca postoju, miejsca na ognisko, leśne pola biwakowe, leśne izby edukacyjne, leśne wiaty edukacyjne i turystyczne, leśne ścieżki dydaktyczne, powierzchniowe punkty edukacyjne (szkółki leśne), leśne stajnie, miejsca masowego wypoczynku, muzea, itp.
Lewada
element klasycznej "szkoły nad ziemią", przy którym przód konia uniesiony jest ponad ziemią, ciało zaś opiera się na tylnych kończynach o silnie ugiętych stawach skokowych.
lędźwie (nerka)
część grzbietu położona za siodłem bezpośrednio przed zadem.
Lignina
materiał opatrunkowy, używany m.in. do bandażowania kończyn.
Linia
dwie przeszkody, pomiędzy którymi koń musi wykonać od trzech do sześciu skoków galopu.
Linia szyi
linia poprowadzona od karku do kłębu, delikatnie łukowato wygięta, wskazuje na dobrą, szlachetną budowę konia.
Lipicański koń, lipicaner
rasa konia domowego wyhodowana z końcem XVI w. w Lipizzy niedaleko Triestu, na obszarze byłej Jugosławii, w wyniku krzyżowania koni hiszpańskich, włoskich, arabskich i in. w stadninie należącej do dynastii Habsburgów.
Wysokość w kłębie do 162 cm, szyja szeroka, łukowato wygięta, profil nosa wypukły. Umaszczenie prawie wyłącznie siwe, rzadko gniade. Mocna budowa ciała, spokojny temperament.
Koń lipicański cechuje się łatwością ujeżdżania i efektownym chodem. Niegdyś używane jako konie do parad i cesarskich zaprzęgów, obecnie są także cenionymi końmi roboczymi, hodowanymi głównie na Węgrzech, w Rumunii i w Czechach, nielicznie także w Polsce.
Lochcangi
narzędzie rymarskie do robienia dziur.
LOD
Okręgowy Związek Jeździecki w Łodzi
Lonża (lonżowanie/trenowanie)
ok. 7-metrowa linka lub taśma do szkolenia koni, która jest przypięta do kawecanu (czyt. kawecan). Podczas lonżowania koń porusza się po okręgu o promieńu równym długości lonży stępem, kłusem lub galopem. Służy wielu celom, zarówno treningom (np. praca z młodym koniem, rozprężenie) jaki i użytkowym (np. prowadzenie ogiera do krycia, załadunek do przyczepy).
Lope
Odpowiednik galopu w stylu westernowym. Chód jest powolny i odprężający, co czyni go łatwym do wysiedzenia przez długi czas.
Lotna zmiana nogi
zmiana nogi prowadzącej w galopie, w momencie gdy wszystkie kończyny konia znajdują się nad ziemią.
lp
oznaczenie rasy konia lipicańskiego.
LUB
Lubuski Związek Jeździecki
Lucerna
roślina używana jako pasza.
LUL
Lubelski Związek Jeździecki
Luzak
osoba pomagająca jeźdźcowi w opiece nad koniem podczas zawodów, przed i po starcie, także często rozprężająca go. Luzak to także pomocnik powożącego w zawodach zaprzęgowych, pilnujący prawidłowego przejazdu trasy maratonu i balansujący ciałem i bryczką podczas pokonywania przeszkód. Dawniej luzakiem zwano także drugiego konia prowadzonego przez jeźdźca luzem.
Łamanie (konia)
terminem tym określa się wdrażanie konia do pracy, także w zaprzęgu.
Łańcuszek wędzidłowy
łańcuszek używany z munsztukiem i pelamem, umiejscowiony pod podbródkiem konia.
Ławka pasowa
przyrząd drewniany do przytrzymywania skóry w czasie szycia u siodlarzy, rymarzy.
Łęgowatość
wada pokrojowa polegająca na nadmiernym wygięciu w dół linii grzbietu (dość często występuje u starych koni i kuców).
Łęk (przedni/tylny)
przednia lub tylna część siodła.
Łękowatość
określenie budowy konia charakteryzującej się wklęsłą linią grzbietu. Wada ta ma mniejsze znaczenie u koni zaprzęgowych, natomiast u wierzchowców jest niepożądana, gdyż wskazuje na słabe związanie grzbietu i utrudnia zbieranie.
Łopatka do przodu
koń w lekkim ustawieniu i zgięciu w żebrach, porusza się po pierwszym śladzie tak, aby kończyny zewnętrzne kroczyły po tej samej linii, a wewnętrzna tylna była stawiana bliżej zewnętrznej tylnej.
Łopatka do wewnątrz
chód boczny, w którym koń porusza się po trzech liniach. Zad pozostaje na śladzie, a przód jest wprowadzony do wewnątrz.
łopatką do wewnątrz
ruch boczny, podczas którego koń porusza się na trzech śladach. Wewnętrzna przednia noga (ta kończyna, której łopatka skierowana jest do wewnątrz) porusza się po swoim śladzie. Następny ślad zostawiają zewnętrzna przednia z wewnętrzną tylną. Trzeci ślad zostawia zewnętrzna tylna noga. Koń zgięty jest do wewnątrz.
Łopatką na zewnątrz
koń porusza się tak jak podczas łopatką do wewnątrz, lecz jest zgięty odwrotnie (w kierunku ściany lub płotka) do kierunku najbliższego zakrętu.
Łopatką w przód
ustawienie konia w pozycji, w której łopatka jest w jednej linii z biodrem konia po tej samej stronie.
Łuk odruchowy
Droga, jaką w układzie nerwowym przebywa impuls od receptora do efektowa np. mięśnia.
Łupież
płatki martwej skóry i łoju w sierści konia. Jeżeli nie występują w nadmiarze, jest to objaw normalny.
Łykanie
jeden z nałogów stajennych, polegający na tym, że znudzony koń chwyta zębami znajdujący się w jego zasięgu przedmiot i przytrzymuje, jednocześnie wciągając powietrze.
Łykawość
jadna z tzw. wad głównych, chorobliwie przyzwyczajenie wynikające często z nudy, polegające na połykaniu przez konia powietrza. Może być z tzw. podparciem lub bez podparcia. Konie uczą się tego narowu jedne od drugich.
Łysina
odmiana na głowie w postaci białego paska biegnąca wzdłuż kości nosowej konia.
m
oznaczenie rasy konia małopolskiego (półkrew angloarabska)
Majzel
narzędzie rymarskie do metalowych części.
MAL
Małopolski Związek Jeździecki
Maletka
narzędzie rymarskie do zaznaczania ściegu na skóze przed szyciem.
Małopolski koń
Rasa koni ciepłokrwistych hodowanych w Małopolsce, niegdyś wszechstronnie użytkowych, teraz przekształconych w konie wierzchowe; dobrze wykorzystują paszę i są przydatne w sporcie jeździeckim.
Maraton (rajd długodystansowy)
Stosunkowo młoda dyscyplina jeździecka powstała w Europie w latach pięćdziesiątych XX wieku, pierwsze zawody odbyły się w Hiszpanii w 1953 roku. W Polsce obecna od roku 1986. Polski odpowiednik angielskiego enduracne [wytrzymałość] to konne rajdy długodystansowe .
Głównym założeniem tej dyscypliny jest sprawdzenie wytrzymałości koni na długich trasach liczących od 40 do 160 km. Dystans zostaje podzielona na mniejsze odcinki (pętle), pomiędzy którymi koń przechodzi szczegółowe badania weterynaryjne (wysokość tętna, odwodnienie, wypełnienie naczyń, perystaltyka jelit, ruch). Tylko pozytywne przejście przez tzw. bramkę weterynaryjną umożliwia dalsze uczestnictwo w zawodach (ostrożność ta eliminuje ryzyko zbytniego nadwyrężenia zdrowia konia). Pomiędzy poszczególnymi odcinkami zawodnicy mają prawo do krótkiej przerwy (ok. 30 min). Badanie i przerwa nie są wliczane do ogólnego czasu pokonywania trasy. Istotny jest tylko okres, który koń i jeździec spędzają w ruchu, oczywiście regulowane jest to szczegółowymi przepisami (koń, który ma zbyt wysokie tętno nie zostanie dopuszczony do badania weterynaryjnego, a tym samym nie ukończy wyścigu). Endurance oparte jest przede wszystkim na strategii właściwego wytrenowania i przygotowania konia do niekiedy bardzo ciężkiej trasy, liczy się tu zarówno perfekcyjna umiejętność jazdy konnej, jak i zdolność właściwego rozplanowania tempa na całym dystansie. Istotnym elementem tej dyscypliny jest również współpraca, nie tylko pomiędzy koniem i jeźdźcem, ale również między zawodnikiem, a pomagającą mu grupą ludzi (z reguły trzy osoby – tzw. luzacy), którzy poją, karmią, czyszczą i siodłają konia. Serwisowanie stanowi istotny element wyścigu, umożliwiający i ułatwiający sprawne zakończenie go.
Długie dystanse (2x80 i 2x100) rozkładane są na dwa dni, koń i zawodnik mogą wtedy wypocząć i zregenerować siły w czasie nocy, odcinki krótsze odbywają się w ciągu jednego dnia, start z reguły planowany jest na wczesny ranek ok. 6:00, zakończenie dystansu (w zależności od długości trasy) ma miejsce późnym popołudniem. W krótszych wyścigach startują konie młodsze, mniej doświadczone, po zdobyciu odpowiednich kwalifikacji umożliwia się koniom start na dłuższych dystansach. Wygrywa koń, który ukończy trasę w najkrótszym okresie czasu i pozytywnie przejdzie ostatnie badanie weterynaryjne. Zawodnicy są również zobowiązani do przedstawienia konia na przeglądzie przed startem, aby upewnić się, że zwierzę dobrze zniosło transport, jest całkiem zdrowe i zdolne do ogromnego wysiłku rajdu.
W celu wyrównania szans zawody organizowane są w dwóch kategoriach wiekowych: młodzieżowej – zaliczani są do niej jeźdźcy, którzy nie ukończyli jeszcze 21 roku życia i seniorskiej – dla zawodników powyżej 21 roku życia. Juniorzy i młodzi jeźdźcy startują z reguły na nieco krótszych dystansach i nie mają obowiązku regulowania wagi (jeździec i sprzęt nie mogą ważyć w kategorii seniorskiej mniej niż 75 kg – zawody 3*).
Pierwsze Mistrzostwa Polski zostały rozegrane w 1990 roku w Białymstoku na dystansie 2x100 km - zwyciężyła Aleksandra Szulen na koniu Horror. Największym sukcesem Polaków jest VIII miejsce Jerzego Urbańskiego na ogierze Alahar na Mistrzostwach Europy w Montelimar we Francji w 1991 roku.
Marcha (Marchador)
"piąty" chód, pośredni między kłusem i galopem, właściwy konim mangalarga, użyteczny w pracy na rozległych pampasach amerykańskich.
Marmur
nakrapiane umaszczenie spotykane u niktórych koni apaloosa.
Martwy wytok
przypinany do popręgu przechodzi między przednimi nogami konia, rozgałęzia się na dwa paski przypięte do kółek wędzidła. Dzięki elastycznym wstawkom zaczyna działać dopiero wtedy, gdy koń ciągnie lub podnosi głowę. Ma na celu zmuszanie konia do podstawienia zadu i odpowiedniego ustawienia głowy; gdy tylko koń przybierze odpowiednią postawę, jest nagradzany ustaniem nacisku. Martwy wytok powinien być używany wyłącznie ze zwykłym wędzidłem i tylko przez ograniczony czas.
Martyngał
przyrząd powstrzymujący zadzieranie łba przez konia, rodzaj napierśnika, spod którego wychodzą dwa rzemyki zakończone kółkami, a przez nie przechodzą lejce tręzlowe.
Master
jeździec prowadzący bieg terenowy (np. św. Huberta); mastra nie wolno wyprzedzać.
Masztalerz
pracownik obsługujący konie w stadninie lub stadzie.
Maść
rodzaj ubarwienia konia.
Maść dereszowata
maść złożona konia, na podstawowej maści występują białe włosy równo rozłożone na powierzchni ciała (oprócz głowy i nóg).
Maść drobiata
jest to jedna z maści złożonych. Na tle podstawowego umaszczenia białego znajdują się liczne ciemne plamki wielkości orzecha laskowego.
Maść hreczkowata (hreczka)
odmiana siwego umaszcenia charakteryzująca się występowaniem ciemnych włosów układających się w atrakcyjny, nakrapiany wzór.
Maść jabłkowita
ubarwienie sierści polegające na występowaniu ciemnych włosów układających się w kształcie okręgu lub półokręgu, otaczających jaśniejsze.
Maść srokata
rodzaj umaszczenia polegający na występowaniu nieregularnych plam sierści białej na ciemnym tle lub na odwrót. W angielskiej nomenklaturze występują dwie odmiany : skewbald (biało-brązowa) i piebald (czarno-biała). Rozróżnia się maści : gniado-srokatą, karo-srokatą i kasztanowo-srokatą.
Maść tarantowata
umaszczenie w biało-czarne lub biało-brązowe drobne łatki.
Matka
matka konia.
MAZ
Warszawsko-Mazowiecki Związek Jeździecki
Mecate, wodze
ciężka lina przywiązana do węzła pod spodem bosala.
mekl
oznaczenie konia meklemburskiego
Mesz
pokarm dla konia podawany na ciepło; składa się z parowanego owsa, rozgotowanego na kleik siemienia lnianego i otrąb pszennych; wysokoodżywczy, dobrze wpływa na trawienie, zapobiega kolkom; podawany 1-2 razy w tygodniu.
Metaloplastyka
dziedzina twórczości obejmująca artystyczny wyrób przedmiotów dekoracyjno-użytkowych z metalu.
Mierzyna
koń niewielki, używany w zaprzęgu.
Mięśnie i ścięgna
Wyróżniamy następujące mięśnie i ścięgna u koni:
- mięsień marszczący brwi
- mięsień obniżający powiekę dolną
- mięsień dźwigacz nosowo-wargowy
- mięsień obniżający wrgę dolną
- mięsień żwacz
- mięsień małżowinowy
- mięsień czworoboczny
- mięsień obyły większy
- mięsień piersiowy zstępujący
- mięsień trójgłowy ramienia
- mięśnie między grzbietowe zewnętrzne
- mięsień skośny zewnętrzny brzucha
- mięsień pośladkowy powierzchowny
- mięsień ogonowy
- mięsień półścięgnisty
- mięsień piersiowy głęboki
- mięsień skośny zewnętrzny brzucha
- mięsień piszczelowy doczaszkowy
- ścięgno mięśnia zginacza głębokiego palców
- mięsień prostownik boczny palców
- więzadło pierścieniowe
- mięsień długłowy ramienia
- mięsień prostownik boczny palców
- ścięgno mięśnia zginacza powierzchowego
- ścięgno mięśnia prostownika głębokiego
- więzadło pierścieniowate palca
-
Mięśniochwat
Powstaje najczęściej u koni dobrze żywionych, które zostały użyte do pracy po kilku dniowej przerwie i obfitym żywieniu. Użyty do pracy koń nagle staje, ma sztywny chód, stwardniale mięśnie krzyża i zadu, wydala mocz barwy brunatnej, silnie się poci. Chorego konia należy natychmiast umieścić w cieplej stajni i wezwać weterynarza. Do czasu jego przybycia należy konia ciepło okryć. Choroba ta może doprowadzić do znacznego wycieńczenia konia, a nie leczonego - do śmierci. Aby nie dopuścić do mięśniochwatu, należy zapewnić koniowi codzienny ruch, a jeśli pozostawia się go w stajni, zmniejszyć dawki paszy treściwej do polowy.
Miler
koń osiągający najlepsze wyniki na średnich dystansach, takich jak jedna mila (1600m).
Misiurka
rodzaj hełmu z blachy i siarki metalowej, opadającej na kark i ramiona; w Polsce używana przez lekką kawalerię od XVI do XVIII w.
Mitbach
kąt, pod którym jest ustawiona głowa konia arabskiego w stosunku do szyi. Jest to szczególny łuk pozwalający na swobodny ruch głowy.
Mitbah
określenie odnoszące się do kąta, pod jakim głowa łączy się z szyją konia arabskiego.
Mleczny pysk
dolna część pyska konia w kolorze białym.
Młodzież
terminem tym określa się zwierzęta niedojrzałe, które przestały być źrebakami, ale są jeszcze za młode do pracy; zazwyczaj konie w wieku od roku do trzech lat.
Młotek
zwykle jest ich kilka. Różnią się wielkością i ciężarem. Służą do nadawania kształtu kawałkowi metalu.
MO
sktót od Mistrzostw Okręgu.
Morzysko, kolka
Zespół objawów chorobowych w jamie brzusznej konia, spowodowany: zbyt obfitym żywieniem paszami treściwymi, podawaniem zepsutej paszy, pasożytami przewodu pokarmowego.
Mostek
nylonowy niedługi pasek zakończony z obu stron karabińczykami przypinanymi do wędzidła, ze sprzączką na środku, do której przypina się lonżę; zapobiega ciągnięciu konia za jedno kółko wędzidła podczas lonżowania.
MP
skrót od Mistrzostw Polski.
MS
skrót od Mistrzostw Strefy.
Muł (Equus mulus)
Muły powstają ze skrzyżowania ogiera osła z klaczą konia. Przy krzyżowaniu ogiera konia z klaczą osła powstaje osłomuł.
Muły są niepłodne. Muły samce mogą wykazywać zdolność ejakulacji, nie wytwarzają jednak plemników. Procent zaźrebień jest nieco niższy niż u koni i wynosi przeciętnie od 30 do 50%, lecz zwiększa się przy zastosowaniu sztucznego unasieniania.
Hodowca produkujący muły dysponuje dużymi możliwościami, zależnie od istniejących potrzeb. Można więc zależnie od użytej klaczy uzyskać ciężkiego muła stępaka, lżejszego do pracy na roli czy też mniejszego do noszenia ciężarów w górach.
Muły, przeciwnie do koni, chętnie zjadają różne rośliny kolczaste, twarde, o ostrych krawędziach. Są one więc mniej wybredne w porównaniu z końmi co pozwala na stosowanie tańszych pasz.
Z racji małej wrażliwości na ataki owadów leżnych, wielkiej siły i wytrwałości muły doskonale nadają się do prac leśnych. Również przy pracy jucznej w terenie górzystym spisują się bardzo dobrze.
Munighi
Jeden z rodów koni czystej krwi arabskiej; araby rozpowszechnione w północnej części Półwyspu Arabskiego, sylwetką przypominające folbluty, przeważnie maści kasztanowatej, dobrze biegają po torach.
Munsztuk
rodzaj kiełzna składający się z czanek, do których przypięte są wodze lub lejce; ścięgierza leżącego na krawędzi bezzębnej żuchwy konia i łańcuszka opasującego żuchwę od spodu. Działa na zasadzie dźwigni.
Munsztuk typu Liverpool
kiełzno zaprzęgowe z trzema pierścieniami na czankach, do których przypina się lejce.
Muszkiet
ręczna broń palna, lontowa, gładkolufowa do oddania strzału na podpórce zwana forkietem; używana w XVI-XVII w. jako broń piechoty; krótkie zwane muszkietami używała kawaleria.
Myszaty
maść konia.
Nabiedrznik
część uprzęży końskiej, rzemyk boczny w zaprzęgu spadający na biodro konia.
Nachrapnik
część ogłowia leżąca nad kością nosową konia, zapinana pod brodą.
Nachrapnik hanowerski
element ogłowia - pasek przebiegający przez dolną część nosa konia i zapinany pod kółkami wędzidła.
Nachrapnik kombinowany (irlandzki)
nachrapnik z dodatkowym paskiem.
Nachrapnik krzyżowy
nachrpanik składający się z dwóch pasków, z których jeden przebiega tak jak nachrapnik polski, a drugi, przyczepiony do niego na środku, schodzi pod kątem w dół i jest zapinany pod wędzidłem. Dolny pasek utrzymuje wędzidło w jednym miejscu, ale nie pozwala koniowi otwierać pyska.
Nachrapnik meksykański
typ nachrapnika z paskami krzyżującymi się na kości nosowej konia.
Nachrapnik polski
element ogłowia - szeroki, płaski pasek obejmujący nos konia pod paskami policzkowymi i zapinany pod żuchwą około 3 cm poniżej kości policzkowych.
Naczolnik
część skłądowa uprzęży, rzemień opierający się na końskim czole.
Naczółek
część ogłowia leżąca na czole konia. Zapobiega zsuwaniu się nagłówka do tyłu.
Nadgarstek
staw w połowie długości przedniej nogi, niekiedy błędnie nazywany kolanem.
Nadkarknik
pas podtrzymujący pierś konia.
Nadpęcie
część kończyny między nadgarstkiem a stawem pęcinowym - w przypadku kończyny przedniej oraz między stawem skokowym i stawem pęcinowym - w przypadku końcyny tylnej. Na kończynie lewej przedniej, w miejscu położonym poniżej nadgarstka wykonuje się jeden z podstawowych pomiarów koni - obwód nadpęcia.
Nadpięcie
odcinek kończyny między pęciną a stawem nadgarstkowym w nodze przedniej i skokowej (piętowym) w tylnej.
Nadprysk
pasek, część uzdy umiejscowiona na kości nosowej łba konia.
Nagłówek
część ogłowia lub kantara, zakładana na potylicę.
Nagniot
wynikający z ucisku na podeszwę kopyta powoduje ból i kulawiznę. Często powodowany jest złym podkuciem lub zbyt długim oczekiwaniem na rozkucie. Nagnioty są trudne do zauważenia. Podczas usuwania podkowy weterynarz usunie zmieniony róg. Gorące okłady pomogą wyleczyć ukrytą infekcję, ale koń może potrzebować specjalnego odciążającego kucia.
Nagrzbietnik
część uprzęży końskiej, pas skórzany umieszczony na grzbiecie konia, podtrzymujący na odpowiedniej wysokości pasy lub postronki ciągowe.
Nagwożdżenie
Jest to uraz podeszwy wywołany przebiciem jej ostrym przedmiotem. Wskutek uszkodzenia podeszwy koń odczuwa ból i zaczyna kuleć. Przy oglądaniu kopyta stwierdza się uszkodzenie podeszwy i bolesność w tym miejscu. Pomoc polega na usunięciu raniącego przedmiotu. Zwraca się przy tym uwagę, w którym kierunku i jak głęboko był wbity. Informacja ta jest konieczna przy dalszym leczeniu. Konia zwalnia się z pracy, a ranę trzeba odkazić i zabandażować w celu zabezpieczenia przed zanieczyszczeniem.
Nahaj
skórzany, pleciony bicz na krótkiej rękojeści.
Najazd
ostatnie foulees konia lub kuca przed pokonaniem przeszkody.
Nakarcznik
pas skórzany umieszczany na karku konia, będący częścią łączącą uprzęży szorowej.
Nakarśnik
rodzaj obroży do wiązania koni.
Nakostaniaki
wytwory kostne na nadpęciu, częste u młodych koni, spowodowane uderzeniem w nogę albo niedoborem wpania lub witamin.
Nałóg (narów) stajenny
wada polegająca na wykonywaniu przez konia różnych często wyuczonych niepożądnych zachowań, np. łykawość, kopanie, gryzienie.
Nanosek
rzemień w uździe przechodzący nad nozdrzami końskimi.
Naparstek rymarski
ochraniacz na palec.
Naparstówka
rodzaj igły rymarskiej.
Napędzające działanie wodzami
po zbierającym działaniu wodzami musi zawsze nastąpić oddanie wodzy, przy czym działanie wodzami może być stosowane tylko w połączeniu z odpowiednimi pomocami napędzającymi. Zbieranie wodzy i ich oddawanie następuje, zależnie od wrażliwości konia, albo przez lekkie zgięcie palców, aż do cofnięcia całego nadgarstka lub całego przedramienia. Dzięki temu koń może wydłużyć szyję, tak jak to robi na przykłąd przy zwiększaniu tempa. Zwalniająca wodzę ręka wysuwana jest przy tym w kierunku końskiego pyska. Takie współdziałanie oddawanych i zbieranych wodzy z pomocami napędzającymi nazywa się "Półparadą".
Napierśnik
pas idący wokół szyi konia, przypięty do siodła i popręgu. Zapobiega zsuwaniu się siodła do tyłu.
Narząd
uprząż końska.
Nasada ogona
miejsce, z którego wyrasta ogon, złożone z kościstych kręgów ogonowych.
Następstwo nóg
kolejność stawiania nóg w kolejnych fazach ruchu konia.
Naszelnik
pas rzemienny od chomąta na końcu dyszla przymocowany do kierowania nim.
Naszyjnik
część uprzęży końskiej zakłądana na szyję zwierzęcia.
Naturalne jeździectwo
metoda szkolenia, w której trenerzy wykorzystują mowę ciała i naturę koni, nie stosując siły ani przemocy wobec zwierząt.
Natylnik
element uprzęży szorowej umożliwiający hamowanie wozu lub innego pojazdu.
Natylnik
część uprzęży umożliwiająca koniowi zatrzymanie zaprzęgu i cofanie.
Nazeband
pasek, część uzdy umiejscowiona na kości nosowej konia.
Nebank
przyrząd drewniany do przytrzymywania skóry w czasie szycia u sidlarzy, rymarzy.
Niebrat
rodzaj kleszczy rymarskich.
Niedokrwistość zakaźna koni
wirusowa choroba krwi i narządów krwiotwórczych nieparzystokopytnych. Charakteryzuje ją długoletni pozorny stan zdrowia, po którym następuje posocznica.
Niedźwiadek
bicz z haczykiem ostrym na końcu.
niem. wierzch.
oznaczenie niemieckiego kuca wierzchowego.
Nisko osadzony ogon
może w pewnych wypadkach oznaczać słabo rozwinięte mięśnie zadu.
NN
konie o nieznanym rodowodzie
Noga prowadząca
noga, którą koń wysuwa jako pierwszą podczas galopu. Na ujeżdżalni koń powinien prowadzić z wewnętrznej nogi.
Nosowy rzemień
rzemień w uździe wkładany koniowi na nos.
Nożyce do skóry
nożyce rymarskie do przecinania skóry.
Nóż do skóry rymarski półokrągły
rodzaj noża rymarskiego.
Nóż hakowy
rodzaj noża rymarskiego
Nóż prosty
rodzaj noża rymarskiego.
Nóż składany
rodzaj noża rymarskiego.
Nóż wysuwany
rodzaj noża rymarskiego.
NU
konie o nie udowodnionym rodowodzie
"Obora"
kolokwialne określenie dwóch lub więcej koni z jednej stajni wyścigowej (trenowanych przez tego samego trenera) startujących w tym samym wyścigu. Często w kontekście spekulacji, czy zakończą wyścig na czołowych lokatach, co nazywane jest "przyjściem całej obory"
o
oznaczenie rasy konia pólkrwii arabskiej (np. Shagya).
Obcęgi do naciągania taśmy
rodzaj obcęgów rymarskich.
Obergurt
pas opasujący grzbiet i brzuch konia, przytrzymujący derkę.
Obijka
bat skręcony w pętlicę.
Oblader
rzemień przechodzący przez grzbiet konia i przytrzymujący postronki, chroniący skórę konia od obtarcia.
Obrachmanianie (ogłaskiwanie)
oswajanie młodego konia.
Obretka
niewielka obróć, czyli element uprzęży lub rzędu końskiego nakładany na łeb konia, umożliwiający kierowanie nim.
Obróbka plastyczna
metoda obróbki metali polegająca na wywieraniu narzędziem na obrabiany materiał nacisku przekraczającego granicę jego plastyczności, mającego na celu trwałą zmianę kształtu i wymiarów obrabianego przedmiotu. Zawsze uzyskuje się poprawę własności mechanicznych. Proces kształtowania może przebiegać w warunkach: na gorąco, na półgorąco lub na zimno (klasyfikacja ta zależy od temperatury rekrystalizacji odkuwki). Technologia obróbki plastycznej była już znana 3000 lat przed naszą erą. Obecnie jest yżywana za jedną z ważniejszych technologii obróbki metali. Statystyczny samochód składa się w 90% z elementów wykonywanych tą technologią. Karoseria jest tłoczona, natomiast podwozie (wałki, zawieszacze itd.) oraz elementy silnika (korbowody, wały korbowe, tłoki itd.) to odkuwki.
Obróć
element uprzęży lub rzędu końskiego nakłądany na łeb konia, umożliwiający kierowanie nim.
Obryca
kantar (uździenica) do przywiązywania konia do żłobu.
Obrzędek
proces obejmujący zabiegi związane z codzienną toaletą oraz karmieniem konia, to również rutynowe poprawienie ściółki i usunięcie nawozu.
Obwarzanek
opaska z grubego rzemienia na nogi konia, aby ich sobie nie obcierał.
Obwód klatki piersiowej
jeden z trzech podstawowych wymiarów konia, mierzony tuż za kłębem i łopatkami w miejscu, w którym u wierzchowca przebiega popręg. Świadczy o masywności konia.
Obwód nadpęcia
jeden z trzech podstawowych wymiarów konia, mierzony w jednej trzeciej nadpęcia od góry.
Ocena wieku konia
określenie wieku konia na podstawie uzębienia.
Ochraniacze
buty skurzane lub ze sztucznego tworzywa, służące do ochrony ścięgien i pęcin konia.
Ochwat
Jest to rozlegle zapalenie tworzywa kopytowego. Przyczyna może być: Skarmianie świeżego ziarna, pojenie zgrzanego konia, nadmierne przemęczenie, przeziębienie, postawienie zgrzanego konia w zimnym pomieszczeniu lub przeciągu, żywienie dużymi ilościami paszy bogatej w białko, nagła zmiana rodzaju lub gatunku paszy treściwej, długotrwała praca na twardym gruncie. U chorego konia puszki kopytowe są gorące, trudności sprawia mu cofanie się, przy ruchu do przodu pociąga nogami, stojąc - tylne nogi podciąga pod brzuch; u klaczy występuje wyciek z dróg rodnych. Ochwacony koń, jeśli tylko ma możliwość, opiera się o ścianę, aby odciążyć kończyny. Potrzebna jest pomoc weterynarza. Jeśli koń jest podkuty, należy go rozkuć i robić zimne okłady na kopyta.
Odkosy
drągi umieszczone po bokach przeszkody, zapobiegające ominięciu jej przez konia.
Odmiana
biała lub pstra plama występująca na głowie, nogach lub tłowiu.
Odmiany
białe plamy na głowie i nogach zwierzęcia w miejscach, gdzie włosy są pozbawione pigmentu. Do najczęściej występujących odmian na głowie zalicza się gwiazdkę, chrapkę, łysinę, latarnię i strzałkę.
Odmowa
przedłużające się w czasie zatrzymanie konia przed przeszkodą lub cofnięcie się przed nią choćby o jeden krok.
Odrobaczanie
podawanie lekarstw usuwających pasożyty przewodu pokarmowego.
Odsadek
koń od momentu odsadzenia od matki (zwykle ok. 6. miesiąca życia) a 1. rokiem życia.
Odsadzanie źrebaków
stopniowe przestawianie źrebaka z mleka matki na paszę roślinną. W naturze, gdy źrebak osiąga wiek dziesięcu miesięcy, klacz zniechęca go do ssania; w warunkach hodowlanych odsadzanie zaczyna się po ukończeniu sześciu miesięcy.
Odsednienie
obrzęk wrażliwych miejsc na skórze, spowodowany źle dopasowanym rzędem. Należy zidentyfikować i zlikwidować przyczynę. Po wyleczeniu odsednienia sierść porastająca te miejsca może być siwa.
Odskok
faza skoku, podczas której koń odbija się od ziemi.
Odwłóczny
prawy zad koński.
Odwodnienie
szczególnie podczas gorących dni lub podczas intensywnych zawodów koń może potrzebować dodatkowych elektrolitów, aby uzupełnić utracone płyny, sole i minerały. Objawem odwodnienia jest brak elastyczności fałdu skóry (po uszczypnięciu skóra nie od razu wraca na swoje miejsce). W ekstremalnych przypadkach odwodnienie może prowadzić do azoturii lub mięśniochwatu.
Odwrotne zgięcie
ustawienie i zgięcie konia odwrotne do kierunku najbliższego zakrętu (np. jazda w ustawieniu i zgięciu w lewo, na prawą rękę po ścianie.
Oftalmologia
nauka o chorobach oczu i ich leczeniu.
Oftalmoskop
przyrząd umożliwiający powiększenie i obejrzenie oka oraz jego tylnej ściany.
Ogier
Samiec konia powyżej trzeciego roku życia, zazwyczaj hodowany dla rozrodu. Samiec, który nie został wykastrowany, ma prawidłowe oba jądra.
Ogier próbnik (tester)
samiec używany do wykrywania klaczy znajdujących się w stanie rui, czyli gotowych do krycia
Ogłowica
element uprzęży lub rzędu końskiego nakładany na łeb konia, umożliwiający kierowanie nim.
Ogłowie munsztunkowe
posiada dwa kiełzna (wędzidło i munsztuk) oraz dwie pary wodzy. Umożliwia większą kontrolę i stosowanie delikatnych przemocy. Najczęściej stosowane w ujeżdżaniu i skokach przez przeszkody.
Ogłów
gatunek uzdy na głowę zwierzęcia.
Ojciec
ojciec konia.
Okrajki
trzecie (zewnętrzna) para siekaczy.
Okrąglak
rodzaj noża rymarskiego.
Okser
przeszkoda wysoko-szeroka, składająca się z dwóch równolegle ustawionych stacjonat o równej wysokości.
Okulary
dwa kawałki skóry służące do osłaniania koniowi oczu z boku.
Okulbaczenie
siodło z całym dodatkowym wyposażeniem.
old
oznaczenie rasy konia oldenburskiego.
Oldenburski koń
rasa koni wyhodowana w Niemczech w XVII w. w wyniku kojarzenia koni fryzyjskich z końmi półkrwi angielskiej, hiszpańskimi i in. w celu uzyskania wysokiej jakości koni zaprzęgowych przeznaczonych do ciągnięcia karet i powozów.
Osiągają 170 cm wysokości w kłębie, ciężar ciała ponad 700 kg. Umaszczenie głównie gniade, karogniade oraz kare. Jest jedną z najcięższych ras koni gorącokrwistych, wyhodowaną dzięki odpowiednim zabiegom oraz wysokiej jakości pastwiskom.
Rasa ta używana jest jako wszechstronny koń wierzchowy, a także wykorzystano ją do kojarzeń w pracy hodowlanej nad formowaniem koni śląskich.
Olstro
skórzany futerał na broń palną mocowany do siodła.
oo
koń czystej krwi arabskiej.
Opis konia
metoda identyfikacji koni, składająca się z opisu słownego oraz diagramu, przedstawiająca cechy szczególne konia, m.in. maść, odmiany.
OPO
Opolski Związek Jeździecki
Opoje
są to niebolesne miękkie obrzęki, znajdujące się zwykle na tylnej powierzchni kończyny, tuż nad stawem pęcinowym. Są nieestetyczne, ale nieszkodliwe. Opojom zapobiega stosowanie owijek podczas treningów. Miękki obrzęk tuż nad stawem skokowym to pipek.
Oprata
rzemień przywiązywany z obu stron do uzdy i służący do kierowania koniem.
Oprawka
trzonek do szydeł (w rymarstwie).
Orda (z tur.)
obóz tatarski.
Ordynarna budowa
charakteryzuje ją ciężka głowa, masywny kościec, gruba obficie owłosiona skóra.
Osełka
przyrząd do ostrzenia narzędzi (w rymarstwie).
Osioł nubijski (Equus asinus africanus)
ssak zaliczany do rodziny koniowatych (Equidae), podgatunek dzikiego osła, zamieszkujący pustynne tereny Etiopii (Erytrea) i Sudanu. Osiąga do 120 cm wysokości w kłębie, sierść gęsta, krótka, o umaszczeniu popielatym z ciemnym krzyżem na grzbiecie. Długie, szpiczaste uszy, grzywa na karku stojąca, ogon zakończony pękiem sierści.
Tryb życia dzienny, żyje w niewielkich stadach, jest niezwykle płochliwy. Pożywienie stanowią trawy, mimozy, cierniste krzewy pustynne. Osioł nubijski wykazuje niezwykłą odporność na brak wody. Ciąża trwa ok. 350-370 dni, samica rodzi 1 młode, które dojrzewa pomiędzy 1 i 2 rokiem życia.
Jako gatunek zagrożony wyginięciem osioł nubijski chroniony jest prawem międzynarodowym, ujęty również w wykazie tzw. Czerwonej Księgi, zawierającej listę gatunków zagrożonych wyginięciem i ginących.
Osioł somalijski (Equus africanus somalicus)
Ssak zaliczany do rodziny koniowatych (Equidae), podgatunek dzikiego osła, występujący nielicznie na Półwyspie Somalijskim i na pustyni Danakil w Etiopii.
Osioł somalijski osiąga wysokość w kłębie do 140 cm, ma jasnopopielate ubarwienie sierści, spód ciała białawy, nogi w czarne poprzeczne pręgi. Zamieszkuje tereny pustynne, odżywiając się trawami i roślinnością pustynną, jest odporny na brak wody. Ciąża trwa ok. 11 miesięcy, samica rodzi 1 młode, które dojrzewa pomiędzy 2 i 3 rokiem życia.
Na wolności żyje prawdopodobnie kilkadziesiąt sztuk, ogrody zoologiczne podjęły próbę ratowania osła somalijskiego w ramach programu EEP (Europäisches Erhaltungszuchtprogramm). Populacja osła somalijskiego w niewoli wynosi łącznie 60 sztuk.
Podobnie jak osioł nubijski osioł somalijski ujęty jest w wykazie zwierząt ginących Czerwonej Księgi, a także Konwencji Waszyngtońskiej (CITES), której sygnatariuszem jest również Polska.
Osłomuł (Equus hinnus)
Powstaje przy skrzyżowaniu ogiera konia z klaczą osła. Nazywany jest też czasami oślikiem. Ze względu na małe rozmiary ciała nie odgrywa większej praktycznej roli.
Ostroga
1) mała narośl rogowa znajdująca się na tylnej stronie stawu pęcinowego; 2) metalowy element mocowany do butów za pomocą paska, służący doświadczonym jeźdźcom do wzmocnienia i zróżnicowania sygnału przekazywanego koniowi łydką.
Ostroszczypy
szczypce do cięcia drutu (w rymarstwie).
Ośnik
narzędzie do strugania skóry (w rymarstwie).
Otwarte wodze
wodze w postaci długich pasków, które nie są ze sobą złączone końcami.
Owijacze (owijki)
kolorowe bandaże służące jak ochraniacze, zakładane rónież w czasie rozprężenia przed konkursowym przejazdem na zawodach, aby nogi konia się nie pobrudziły, szczególnie gdy jest błoto.
Owsiak
półciemny, parciany lub skórzany kiszkowaty worek na rezerwową porcję owsa, troczony do siodła.
Owulacja
uwolnienie dojrzałej komórki jajowej z pęcherzyka na jajniku.
Oxer
rodzaj przeszkody złożonej: dwie stacjonaty ustawione jedna za drugą. Pierwsza składa się zwykle z kilku drągów, druga z jednego - obydwa górne drągi zasadniczo na jednej wysokości. Jednak pierwszy od najazdu musi być około 10 cm niższy, aby drugi mógł być zauważony przez konia.
xo
koń półkrwi angloarabskiej (np. gidrau).
xo wlkp
wielkopolska półkrew angloarabska
xxoo
koń czystej krwi angloarabskiej.
Ósemka
figura w ujeżdżeniu, polegająca na wykonaniu małej lub dużej (na cały czworobok) pętli w kształcie cyfry osiem.
"Papier"
potoczna nazwa pochodzenia, ewentualnych odziedziczonych predyspozycji konia do wyścigów. Mówi się o "dobrym", lub "średnim" papierze, ale też i o papierze "sprinterskim", "milerskim" i "długodystansowym".
"Pierwsza gra"
faworyt w kasach, koń najmocniej obstawiony. Przez analogię mówi się o "drugiej", "trzeciej" grze itd.
"Pokazać Błysk" (o koniu)
czyli efektownie przyspieszyć na finiszowej prostej. Częściej negatywnie - "nie pokazał błysku" - o koniu, który przebiegł wyścig jednym tempem.
"Przerzutka"
potoczne określenie umiejętności konia do przyspieszenia na finiszowej prostej.
p.t/w
konie rasy wielkopolskiej pochodzenia trakeńskiego/wschodniopruskiego.
Padok (ang. : "paddock")
jest to ogrodzona kwatera pastwiska lub miejsce na torze wyścigowym, gdzie prezentowane są konie przed gonitwą.
Palcat
krótki bat, jedna z pomocy sztucznych (dodatkowych).
Palec
część kończyny konia od stawu pęcinowego do kopyta.
Palenisko
część pieca, która pozwala na ogrzanie metalu do temperatury, która umożliwia jego łatwiejszą obróbkę.
Palomino
koń o jasnobrązowej lub złotawej sierści z jasnożółtą grzywą i ogonem.
Palpacja
omacywanie części ciała.
Parada
zespół sygnałów przekazywanych za pomocą dosiadu, łydek i rąk jeźdźca prowadzących do prawidłowego zatrzymania konia. Wykonując pełną paradę jeździec napina krzyż, lekko odchyla ramiona do tyłu, cofnięte nieco za popręg łydki zamyka na bokach konia i na końcu przytrzymuje wodze.
Parkur (parcour)
plac konkursowy, na którym odbywają się konkursy skoków z przeszkodami.
Pas
rzemień w uprzęży końskiej.
Pas do derki
pas obejmujący brzuch konia i utrzymujący derkę we właściwym miejscu.
Pas grzbietowy
cecha maści konia - ciemny pas biegnący wzdłuż grzbietu konia.
Pas pociągowy
część uprzęży, która łączy część pociągową uprzęży (napierśnik lun chomąto) z zaprzęgiem (z oryczkiem).
Pas szyjny
pas idący wokół szyi a) jako część wytoku lub napierśnika; b) dla początkujących jeźdźców jako pas, za który mogą się przytrzymywać w razie utraty równowagi na koniu.
Pasaż
zaawansowany element ujeżdżenia, przy którym koń porusza się niezbyt szybkim kłusem, wysoko unosząc kończyny i zawieszając je na moment w powietrzu.
Pasek podbródkowy
stosowany razem z nachrapnikiem. Zapinany pod brodą, zapobiega otwieraniu pyska przez konia, który w ten sposób unika z nim kontaktu.
Paski policzkowe
część ogłowia przytrzymująca kiełzno.
Paso
specyficzny chód czterotaktowy, właściwy koniom ras paso. Występuje w kilku odmianach : paso corto, paso fino, paso largo, i rzadszych paso sobro i paso andadura.
Pastwisko
ogrodzony teren, porośnięty trawą, na któreym pasą się konie.
Pasza objętościowa
pasza o niskiej koncentracji składników energetycznych, jak np. zielonka, siano, kiszonka, rośliny okopowe.
Pasza rozgrzewająca lub nierozgrzewająca
termin określający poziom energetyczny żywności; pasza rozgrzewająca często zawiera owies, kukurydzę i jęczmień, które dostarczają natychmiast porcję energii ciężko pracującemu koniowi. W mieszance "zimnej" jest więcej błonnika niż ziarna. Termin dość nieprecyzyjny, ponieważ ziarna są szybko trawione i produkują niewiele "ciepła", podczas gdy proces spożywania i trawienia błonnika (np. siana) trwa dłużej i rozgrzewa konia.
Pasza treściwa
rodzaj pożywienia niebędący paszą objętościową, np. zboża, rośliny strączkowate, mieszanki paszowe. Zapewnia wysoką wartość odżywczą i jest dodatkowym źródłem energii w diecie konia.
Pausza
część uprzęży końskiej skłądającej się z pętli zakłądanej pod ogon zwierzęcia oraz z rzemiennego paska łączącego ją z chomątem lub z nakarcznikiem, a w uprzęży szorowej z nagrzbietnikiem.
Pejcz
krótki, pleciony bicz z rączką.
Pelam
rodzaj kiełzna bezwędzidłowego z długimi czankami.
Pelham
rodzaj kiełzna z dwiema parami wodzy i łańcuszkiem.
Pensjonat dla koni
płatne miejsce dla konia. W zależności od pensjonatu w czynsz bywa wliczona opieka nad koniem.
Periostoza
są to odczyny okostnej, pojawiające się między kością śródręcza a rysilpwą. Występują zwykle u rosnących koni lub u dorosłych z powodu przeciążeń. Podczas formowania się, mogą powodować przejściową kulawiznę. Zimne okłady złagodzą ewentualny stan zapalny. Lekarz może zalecić zastrzyki z leków sterydowych.
Pęcina
krótki, skośny odcinek nogi położony bezpośrednio nad kopytem.
Piaff
sprężysty kłus w miejscu, który ma przedłużoną fazę zamieszenia.
Pielęgnacja
szczotkowanie sierści konia, co nie tylko oczyszcza jego sierść, ale wzmaga krążenie i sprzyja zdrowiu.
Pierśnik
część uprzęży na konia, rzemień napierśny.
Pierwszy ślad
zewnętrzny tor ujeżdżalni, biegnący blisko jej ściany.
Pięciochody
konie, które oprócz trzech chodów podstawowych potrafią także poruszać się inochodem i töltem.
Piętka
tylna część kopyta.
Pijany oxer
rodzaj przeszkody złożonej: dwie stacjonaty ustawione jedna za drugą, drągi zawieszone ukośnie: jeden koniec na zaczepie stojaka u góry, drugi u dołu, zależnie od wysokości oxeru. Wysokość przeszkody określa punkt przecięcia się drągów obu stacjonat.
Pilnik kanciasty
rodzaj pilnika rymarskiego.
Pilnik płaski/trójkątny/chomątowy
rodzaje pilników rymarskich.
Pinto
amerykańskie określenie konia stokatego.
Pipak
zapalenie kaletki piętowej powodujące obrzmienie wierzchołka guza piętowego. Przyczyną jest stłuczenie kaletki.
Piramida
przeszkoda złożona z trzech ustawionych równolegle stacjonat, z których środkowa jest wyższa od dwóch zewnętrznych.
Piruet
obrót o 360 stopni wykonany przez konia w ten sposób, że tylne nogi unoszone są i opuszczane prawie w tym samym miejscu (wykonują bardzo małe kółko), kiedy przednie kroczą po małym kole w bok. Piruet wykonywany jest w stępie lub w galopie.
Piruet w galopie
galopując mocno skróconym galopem, koń wykonuje obrót o 180 stopni przodem dookoła tylnych nóg poruszających się po bardzo małym kółku, bez przemieszczania się w przód.
PKA
Podkarpacki Związek Jeździecki w Rzeszowie
PLA
Podlaski Związek Jeździecki
Plastron
rodzaj szerokiego, białego krawata uformowanego wcześniej lub układanego po założeniu, spiętego spinką i noszonego na kołnierzyk koszuli. Plastron jest elementem stroju jeździeckiego, obowiązkowym w konkurencji ujeżdżania.
Płaski
koń o spłaszczonym tułowiu, zwłaszcza klatce piersiowej.
Płatne miejsca
pierwsze pięć lokat.
Płatnerstwo
to rzemiosło wykonywane przez płatnerza. Polega na kształtowaniu przedmiotów, zwykle elementów zbroi wykonywanych z metalu. Płatnerstwo było bardzo ważnym rzemiosłem w okresie średniowiecza.
Płoszenie
koń bojąc się czegoś uskakuje w bok lub zatrzymuje się. Gdy ma dużo energii, to może płoszyć się pod byle pretekstem.
Płotowa gonitwa
gonitwa, w której konie muszą co kilkaset metrów przeskoczyć przez odpowiednio skonstuowaną przeszkodę - niższą i węższą niż w nierozgrywanych na Służewcu gonitwach przeszkodowych. Gonitwy płotowe rządzą się własnymi zasadami - są dłuższe, wolniejsze i wymagają specjalnego przygotowania koni - tym niemniej wiele koni płotowych rekrutuje się z koni biegających wcześniej w gonitwach płaskich. Na Służewcu częstą praktyką jest wystawianie wierzchowców w obu typach gonitw.
Płowy
maść konia, który wygląda jak wymazany gliną, żółtawy, przy czym ta żółtość przechodzi w różne odcienie: w lekko czerwonawy lub szarawy. Jednocześnie koń taki ma ogon i grzywę kremowojasną lub brudnociemną. Różne odmiany tej maści nazywamy: migdałową, gliniastą, masłową, izabelowatą. Najogólniej można powiedzieć, że płowy to jasnoizabelowaty, a bułany to ciemnoizabelowaty. Należy zaznaczyć, że nazwy jasnoizabelowaty i ciemnoizabelowaty używa się do koni szlachetnych, a płowy lub bułany do nazwy koni niższego pochodzenia.
Po...
określenie używane przy prezentowaniu pochodzenia konia: po nim następuje nazwa ojca; nazwę matki wymienia się po słowie "od" lub "i".
Pochwy
rzemień zadni, podogonowy w uprzęży końskiej.
Pocztylion
jezdny powożący zaprzęgiem z konia; nazywany też forysiem.
Podbitek
Jest to miejscowe stłuczenie. Najczęstszą przyczyna jest nadepniecie na kamień lub ostra jazda po twardym podłożu, a także niestaranne czyszczenie kopyt, czasem wadliwe kucie. Konia podbitego należy zwolnić od pracy i postawić na mokrej glinie. Ponadto stosuje się zimne okłady. Powinien się nim zająć lekarz weterynarii.
Podbródek
miejsce, w którym umieszcza się łańcuszek musztukowy.
Podbrzusznik
część uprzęży, pas zapinany luźno pod brzuchem konia.
Podcięgacz
pas przytrzymujący siodło lub kulbakę.
Podcinanie ogona
barbarzyński proceder polegający na przycinaniu mięśni opuszczających ogon, w celu wymuszenia wysokiego sposobu jego noszenia, stosowany w tennessee walkera.
Podgardle
rzemień podgardłowy u munsztuka końskiego.
Podgardle
część ogłowia idąca pod gardłem, zapobiega zsuwaniu się ogłowia do przodu.
Podgardlica
drążek z pętlicami służący jako zaprzęg dla koni przy radle.
Podjeżdżanie
szkolenie wstępne konia.
Podkładka
rodzaj opatrunku umieszczony pod bandażem lub owijką.
Podkowa
metalowe wzmocnienie w kształcie litery U przybijane gwoździami (zwanymi podkowiakami) do kopyt końskich w celu zapobiegania ścieraniu się kopyt.
Podkowiaki
gwoździe, którymi przybija się podkowę do kopyta.
Podkuwacz
fachowiec od kucia i korekcji końskich kopyt.
Podkuwanie
proces rozczyszczania kopyt i zakładania podków.
Podnoszenie konia
może się zdarzyć, że koń leży w boksie i nie może podnieść się o własnych siłach, bo na przykład zaklinował się. Jeżeli to możliwe, odsuń przednią część ciałą konia od ściany. Kiedy ci się to uda, odsuń się, gdy koń będzie wstawał. Jeśli nadal nie może wstać, być może będziesz potrzebował pomocy do przewrócenia konia na drugi bok za pomocą lin lub lonży. Kiedy koń stanie na nogi, sprawdź, czy się nie zranił i wymość mu boks nową ściółką.
Podogonie
część uprzęży końskiej składającej się z pętli zakładanej pod ogon zwierzęcia oraz z rzemiennego paska łączącego ją z chomątem lub z nakarcznikiem, a w uprzęży szorowej z nagrzbietnikiem.
Podogonie
element rzędu jeździeckiego, który przypina się do siodła i zaczepia o ogon konia, aby siodło nie zsuwało się do przodu (na szyję).
Podpiersień
rzemień w uprzęży przechodzący pod piersiami końskimi.
Podpinka
rzemień przechodzący pod brzuchem konia w poprzek uprzęży, pod pyskiem konia w poprzek uzdy.
Podramię
część przedniej kończyny od stawu nadgarstkowego do łokcia.
Podsiedziołek
rodzaj siodła, na które kładzie się podpinkę.
Podstolina
futro na nogi w postaci worka.
Poduszki kolanowe
podkładki na kolana będące elementem siodła.
Pojezdek
koń kiepskiej jakości, na którym jeżdzili luzacy lub ciury obozowe.
Pokaz
prezentacja konia lub kuca, podczas której oceniany jest jego pokrój i chody.
Pokład
siedzenie ze skóry i włosia, wkładane na grzbiet konia, służące do jazdy wierzchem.
Pokrój (konstytucja)
sposób, w jaki koń jest zbudowany, z uwzględnieniem proporcji części ciała, rozmiaru, kształtu itd. Nie należy mylić go z kondycją zwierzęcia.
Pokrzywka
to pojawiające się nagle i tak samo szybko znikające bąble na skórze. Może towarzyszyć innej chorobie, być reakcją na podane leki lub pokarm lub na kontakt z pokrzywą. Zwykle jest bezbolesna, ale jeśli staje się uciążliwa dla konia, lekarz może przepisać leki przeciwbólowe.
Polem
inaczej: do zewnętrznej.
Polerka
narzędzie rymarskie do nabłyszczania wyrobów skózanych.
Polo
gra drużynowa rozgrywana na koniach, w której jeźdźcy muszą umieścić drewnianą piłkę w bramce, używając do tego długich drewnianych kijków (malet).
pom
oznaczenie rasy konia pomorskiego.
POM
Pomorski Związek Jeździecki
Pomoce
naturalne to częsci ciała jeźdźca, przy użyciu których przekazuje on sygnały wierzchowcowi, zapraszające go do wykonania pewnych określonych czynności, np. łydka, dosiad; sztuczne lub dodatkowe to urządzenia wspomagające działanie pomocy naturalnych, np. ostrogi, palcat.
Pomoce ciężarem ciała
już sam prawidłowy dosiad jest pomocą obciążeniem grzbietu konia. Dosiad jest prawidłowy, kiedy jeździec może poruszać się w takt ruchu i przesuwa biodra tak, aby działały na konia napędzająco (napięcie krzyża). Przez odpowiednie rozłożenie ciężaru w siodle (co oznacza siedzenie na wysokości środka ciężkości konia), jeździec może spowodować, aby koń także przemieścił swój środek ciężkości, to znaczy: przesunął ciężar na prawą lub lewą stronę, co powoduje, że koń przechyla się na stronę bardziej obciążoną lub skręca w odpowiednią stronę, jeżeli użyje się dodatkowe pomoce - łydki i wodze. Równomierne rozłożenie ciężaru ciała, połączone z napędzającymi pomocami łydkami i wodzami, powoduje zwiększanie tempa przez konia.
Pomoce Jeździeckie
sygnały przekazywane przez jeźdźca, za pomocą których porozumiewa się on z koniem. Pomocami naturalnymi są ciężar ciała, łydki, wodze i głos. Pomoce sztuczne to m.in. palcat i ostrogi.
Pomoce napędzające do przodu
pomoce napędzające do przodu wykonuje się łydkami, które leżą za popręgiem i naciskają boki konia wewnętrzną stroną. Jeżeli koń jest w ruchu, napędzanie łydkami może być zakłócone świadomym naciskiem miednicą (napięcie krzyża). Przez wzmocnione działanie biodrami zyskuje się bardziej wyciągnięty w przód ruch konia. W przeciwieństwie do stale napędzających łydek, napięcie krzyża powinno być krótkim impulsem, przeważnie w kombinacji z półparadą, jak na przykłąd przy jeździe przejściowej.
Pomoce naturalne
części ciała jeźdźca, za pomocą których porozumiewa się z koniem - łydki, ręce, dosiad (ciężar ciałą) i głos.
Pomoce sztuczne
przyrządy wspomagające pomoce naturalne. Pomocami sztucznymi są m.in. ostrogi i baty. Pomoce sztuczne nie mogą zastępować pomocy naturalnych ani być stosowane do karania konia.
Ponad wiek
koń w wieku 15 lat lub starszy.
Ponoszenie
koń samowolnie zwiększa tempo i nie reaguje na pomoce jeźdźca.
Pony (z ang.)
jest to inaczej poprostu kuc, konik. Słowo niepotrzebnie nadużywane, choć ma polskie odpowiedniki.
Pony games [czyt. "pony gejms"]
nie mająca narazie polskiej nazwy zręcznościowa konkurencja jeździecka, w której biorą udział dzieci dosiadające kuców. Drużyny (dwie lub więcej) równolegle pokonują określony tor przeszkód (np. slalom, przenoszenie różnych przedmiotów, itp.), a zwycięża ta, której uda się to zrobić najszybciej i bezbłędnie.
Popręg
szeroki, mocny pas idący pod brzuchem konia, przytrzymujący siodło lub derkę na grzbiecie.
Populacja
duża grupa osobników jednego gatunku o podobnych cechach, zamieszkująca określone terytorium i rozmnażająca się między sobą.
Porcelanowe
rodzaj końskiego oka.
Poręcz
element uprzęży lub rzędu końskiego nakładany na łeb konia, umożliwiający kierowanie nim.
Porównawcza gonitwa
ogólna nazwa gonitw, w których młodsze konie (dwuletnie folbluty i trzyletnie araby) mierzą się o rok starszymi przedstawicielami rocznika derbowego.
Portki
Partie mięśni znajdujące się po wewnętrznej stronie ud widoczne podczas oględzin konia od tyłu.
Porządek
zakład polegający na wytypowaniu dwóch pierwszych koni w gonitwie, nieuwzględniający, który z nich zajmie pierwsze, a który drugie miejsce.
Posłuszeństwo
koń jest prawidłowo ujeżdżony, jeżeli na prawidłowo dawane pomoce reaguje posłusznie, bez przymusu i swobodnym ruchem idzie na przód. Jest jednocześnie swobodny, to znaczy wewnętrznie odprężony i zadowolony. Dzięki ćwiczeniom rozluźniającym mięśnie konia, stawy i ścięgna są rozgrzane i rozluźnione, koń jest przez to łatwy do prowadzenia i porusza się z werwą. Należy przy tym zwiększyć obciążenie na zad i trafić poniżej środka ciężkości konia. Dzięki temu odciążone zostają przednie kończyny konia.
Postawa
w języku jeździeckim mówi się o "postawie", kiedy koń trzyma głowę i szyję zwróconą do wewnątrz. Uszy konia są przy tym ustawione w szpic. Jeżeli koń nie zostanie zawrócony wodzą wewnętrzną, bez umożliwienia mu ustawienia się prz działanie wodzą zewnętrzną, będzie trzymać głowę pochyloną. Naztwamy to "odrzuceniem karku". Przy takiej postawie zgięcie kręgosłupa przez konia nie ejst możliwe, koń pozostaje prosty. Odpowiednio rozróżnia się ustawienie na prawo lub na lewo oraz zgięcie na prawo lub na lewo.
Postawa beczkowata
wada pokrojowa polegająca na tym, że kończyny są wygięte na zewnątrz, tworząc owalną przestrzeń widoczną, gdy się patrzy na nie od tyłu. Przeciwieństwo postawy krowiej.
Postawa francuska
wada postawy kończyn, gdzie kopyta są ustawione na zewnątrz.
Postawa iksowata
wada pokrojowa analogiczna do postawy krowiej, z tym że dotyczy kończyn przednich.
Postawa krowia
wada pokrojowa polegająca na tym, że tylne kończyny są wygięte ku sobie, tworząc jakby literę X. Przeciwieństwo postawy beczkowatej.
Potrójna serpentyna (o trzech łukach)
trzy półkola o średnicy 20m wykonane jedno po drugim, środkowe w przeciwnym kierunku. Serpentyna rozpoczyna się i kończy na środku krótkich ścian. Każde półkole wymaga odpowiedniego zgięcia bocznego kręgosłupa konia zgodnego z promieniam zakrętu.
Potylica
punkt tuż za uszami konia, miejsce zgięcia głowy.
Powodek
krótkie lejce z postronka lub rzemienie do powodowania koniem.
Powodować wodzami
ujeżdżony, dobrze wyszkolony koń wierzchowy nie powinien chodzić z głową wyciągniętą do przodu i góry i sam nadawać tempo. Dzięki pomocom napędzającym (nacisk kości siedzeniowych, przesuwanie bioder, nacisk łydek) można narzucać koniowi tempo, uaktywnić jego zad i dzięki temu koń chodzi dynamicznie, z karkiem pochylonym w dół - w przód. Jak wysoko będzie przy tym unoszona szyja, zależy od budowy ciała konia, a także stopnia jego wyszkolenia. Ogólnie, głowa konia zbliża się do pionu (koń jest zebrany). Pysk konia znajduje się mniej więcej na wysokości bioder jeźdźca. Ręka jeźdźca nie powinna działać do tyłu (ciągnąć) lub "piłować" (ciągnąć wędzidło w pysku tam i z powrotem), by w ten sposób oddziaływać na konia siłą. Spoodowanie reakcji konia na wszystkie pomoce jest możliwe dzięki ćwiczeniom zbierającym i jest zależna od umiejętności jeźdźca is topnia wyszkolenia konia.
Powożenie
Historia powożenia zaprzęgami jest niezwykle bogata. Na egipskich płaskorzeźbach pochodzących z XI w. p.n.e. koń pod jeźdźcem przedstawiany jest rzadziej niż w zaprzęgu, towarzysząc człowiekowi w uroczystościach, igrzyskach i bojach.
Podczas olimpiad greckich wyścigi zaprzęgów należały do najatrakcyjniejszych punktów programu. Rozgrywane były na koniec dnia wieńcząc zmagania i pojedynki uczestników. Zwycięzca otrzymywał wieniec z gałązek drzewa oliwnego i cieszył się niezwykła sławą.
Za prekursora sportowej jazdy zaprzęgami uważany jest Król Anglii Jerzy IV. Współcześnie natomiast dla rozwoju tej dyscypliny znacznie zasłużył się Książę Filip, który w latach 70-80 był aktywnym zawodnikiem, pełniącym jednocześnie funkcję Szefa Międzynarodowej Federacji Jeździeckiej.
W grudniu 1968 roku, na Kongresie FEI w Brukseli zatwierdzono wniosek o utworzenie Sekcji Zaprzęgów. Fundamentalny wkład w powstanie i rozwój tej sekcji miał wieloletni Sekretarz Generalny Polskiego Związku Jeździeckiego Eryk Brabec. Na kolejnym Kongresie opracowano przepisy określające zasady rozgrywania zawodów sportowych w powożeniu. Konsultantem ze strony polskiej był inż. Czesław Matławski, ówczesny dyrektor Państwowego Stada Ogierów w Gnieźnie, wielce zasłużony dla polskiego sportu zaprzęgowego, pierwszy Przewodniczący powstałej w 1969 roku Komisji ds. Powożenia PZJ.
PObrane ze strony PZJ
Zasady rozgrywania konkursów powozenia
Powożenie - przybliżenie dyscypliny, Danuta Nowicka
Zasady rozgrywania konkursów powożenia.
.: Data publikacji 24-09-2004 :: Odsłon: 3170 :: Drukuj bieżącą stronę :: Drukuj wszystko:.
Zasady rozgrywania konkursów powożenia.
Celem współcześnie rozgrywanych konkursów powożenia jest sprawdzenie wartości użytkowej, wytrzymałości, dzielności, temperamentu i charakteru koni. Konkursy te mają również na celu kultywowanie tradycji powożenia jako istotnego elementu kultury narodowej.
Zawody w powożeniu zaprzęgami składają się z trzech konkursów:
Konkurs A – ujeżdżenie
Przedmiotem oceny w Konkursie Ujeżdżenia jest swoboda, regularność chodów, harmonia, impuls, giętkość, lekkość, łatwość ruchu i prawidłowe wygięcie koni w ruchu. Zawodnicy oceniani są za styl, dokładność i ogólną umiejętność powodowania zaprzęgiem, a także za ubiór, stan uprzęży i pojazdu oraz prezencję całego zaprzęgu. Konkurs ten rozgrywany jest na czworoboku o wymiarach 100m x 40 m. Zaprzęg wykonuje określony program składający się z figur w stępie i kłusie.
Konkurs B – maraton
Celem tego konkursu jest sprawdzenie przygotowania koni, ich sprawności, wytrzymałości oraz zręczności powożenia i ogólnych umiejętności zawodnika w obchodzeniu się z końmi. Trasa pełnego maratonu składa się z trzech lub pięciu odcinków i nie przekracza 22 kilometrów.
W ostatnim odcinku E znajduje się od pięciu do ośmiu przeszkód, które zaprzęg pokonuje w dowolnym chodzie. Decyduje szybkość, precyzja i prawidłowość jazdy. W tym konkursie obowiązuje specjalnej konstrukcji bryczka typu „maratonowego”, inna niż w Konkursach A i C.
Konkurs C – zręczność powożenia
Celem tego konkursu jest sprawdzenie kondycji, posłuszeństwa i elastyczności koni po maratonie oraz precyzji powożenia zawodnika. Konkurs rozgrywany jest na placu, gdzie ustawione są przeszkody o ściśle określonych wymiarach. Z tego względu przepisy określają szerokość rozstawu tylnych kół dla każdego rodzaju zaprzęgu. Obowiązuje ten sam pojazd i ubiór zawodnika i luzaków co w konkursie A.
Zwycięzcą zawodów zostaje zawodnik, który w ciągu zazwyczaj trzydniowych zmagań zgromadził najmniejszą ilość punktów karnych.
Powożenie - przybliżenie dyscypliny, Danuta Nowicka
Polskie zaprzęgi w kraju i na świecie.
.: Data publikacji 24-09-2004 :: Odsłon: 2202 :: Drukuj bieżącą stronę :: Drukuj wszystko:.
Pierwsze Mistrzostwa Polski w zaprzęgach czterokonnych rozegrano w roku 1979, w zaprzęgach parokonnych – w 1985 a w zaprzęgach jednokonnych 1998.
Przez wiele lat na Mistrzostwach Polski zaprzęgów czterokonnych dominowali zawodnicy zasłużeni i mający największe doświadczenie, tacy jak: Władysław Adamczak z Książa, Tadeusz Czermiński i Antoni Musiał z Sierakowa, Zygmunt Szymoniak z Gniezna, Zenon Szyszkowski z Plękit, Zygmunt Waliszewski ze Starogardu Gdańskiego i Kazimierz Andrzejewski z Bogusławic.
Po raz pierwszy polskie zaprzęgi pojawiły się na zagranicznych hipodromach w 1962 roku w Lipsku, a rok później na zawodach w Akiwzgranie. Od roku 1972 w powożeniu zaprzęgami czterokonnymi, w lata parzyste, odbywają się Mistrzostwa Świata. W okresie od 1971 do 1981 roku, w lata nieparzyste, rozgrywane były Mistrzostwa Europy.
W latach 1972-1990 Polska zajmowała w Mistrzostwach Świata trzykrotnie trzecie miejsce (brązowy medal) a w Mistrzostwach Europy trzykrotnie drugie (srebrny medal), raz trzecie (brązowy medal) i raz czwarte miejsce.
Ostatni ( jak dotychczas) start polskich zawodników w tej kategorii zaprzęgów miał miejsce na Mistrzostwach Świata w 2000 roku w Wolfsburgu.
Pierwsze i jedyne Mistrzostwa Europy w powożeniu zaprzęgami parokonnymi odbyły się w 1983 roku. Rok 1985 to pierwszy rok rozgrywania Mistrzostw Świata w tej kategorii. Rozgrywane są one w lata nieparzyste.
W konkurencji tej w krótkim czasie wyłoniła się czołówka polska, która stała się również czołówką światową. Byli to: Zbigniew Brzoskowski z Łobza, Czesław Konieczny z Książa, Roman Kusz z Bogusławic i Rajmund Wodkowski z Sierakowa. W późniejszym czasie włączyli się do rywalizacji Henryk Dubicki z Książa, Ireneusz Szwajkosz z Walewic, Marek Pawelec z Białki, Kazimierz Andrzejewski i Jacek Kozłowski z Bogusławic, Wojciech Wojciechowski z Witkówek, Paweł Mazurek z Pankowa i w ostatnich latach Ireneusz Kozłowski z Jagodne.
W latach 1985 – 2003 Mistrzostwa Świata rozegrano dziesięciokrotnie, w tym w Polsce (Poznaniu)- w 1995roku, a polscy reprezentanci zajęli w nich 4 razy 3 miejsce (brązowy medal) i 2 razy drugie miejsce ( srebrny medal). Wyniki te wskazują na silną pozycję naszego kraju także powożeniu zaprzęgami parokonnymi.
Od 1998 roku rozpoczęto rozgrywanie w latach parzystych Mistrzostw Świata w powożeniu zaprzęgami jednokonnymi. Pierwsze Mistrzostwa odbyły się w Ebbs (Austria), drugie – w 2000r w Gladstone zostały odwołane, trzecie – w 2002 rozegrano w Conty (Francja) a czwarte w 2004r. – w Astorp (Szwecja). Czołówką polską w tej kategorii zaprzęgów jest Wiktor Pietrowski, Agnieszka Chwastek, Przemysław Zabłocki, Paweł Andrzejewski i Jacek Kozłowski. W Conty polska ekipa zajęła zespołowo czwarte miejsce a w Astorp – trzecie (brązowy medal).
Powyższe rezultaty udowadniają, że także w tej kategorii zaprzęgów osiągamy znaczące sukcesy na arenie światowej.
Potwierdzeniem mocnej pozycji Polski w tej dyscyplinie jeździectwa są wysokie lokaty zarówno zespołowo jak i indywidualnie na światowej liście rankingowej od samego początku rozgrywania Mistrzostw Świata w poszczególnych kategoriach.
( w opracowaniu wykorzystano książkę „Sport Zaprzęgowy w Polsce” Poznań ’95)
Powód
rzemień lub sznur złączony z tręzla, na którym prowadzi się konia.
Poznański koń
odmiana rasowa koni wyhodowana na terenach byłych województw poznańskiego i bydgoskiego w efekcie kojarzenia klaczy miejscowych z ogierami trakeńskimi i wschodniopruskimi, później mazurskimi.
Koń poznański osiąga wysokość w kłębie ok. 160 cm, ciężar ciała ok. 550-600 kg. Umaszczenie przeważnie kasztanowate - gniade, siwe lub kare jest rzadko spotykane. Są wszechstronnie użytkowe, dobre zarówno w zaprzęgu, jak i do celów jeździeckich.
Wraz z zanikiem różnic pomiędzy końmi mazurskimi i poznańskimi uznano w 1964 obydwie odmiany za odrębną rasę koni wielkopolskich.
Półbrygada
jednostka odpowiadająca pułkowi piechoty, wprowadzona we Francji w 1793 roku.
Półkrew
potomstwo dwóch różnych ras, np. koń posiadający jedno z rodziców pełnej krwi angielskiej, a drugie irlandzkiej jest koniem półkrwi angielskiej.
Półparada
zespół sygnałów polegających na takim współdziałaniu dosiadu, łydek i rąk, które pozwala przygotować konia do wykonania czekającego go zadania. Stosując półparadę jeździec mocniej napina krzyż i działając łydką wewnętrzną rytmicznie pracuje wewnętrzną wodzą. Wodza zewnętrzna pozostaje napięta, a zewnętrzna łydka pilnująca, by koń pozostał prosty, jest przyłożona lekko za popręgiem.
Półsiad
dosiad obciążający grzbiet konia stosowany w galopie i skokach przez przeszkody. Jeździec jest zgięty w biodrach i pochylony do przodu, przenosząc ciężar ciała na uda, kolana i stopy, odciążając w ten sposób grzbiet konia.
Półszla
oporządzenie na konia.
Półszorek
uprząż stosowana w transporcie lżejszym, której najważniejszą częśćią jest szeroki pas skórzany lub parciany otaczający pierś i łopatki zwierzęcia, dzięki czemu zwierzę cięgnie głównie piersią.
Półwolta
figura stosowana przy wykonaniu zmiany kierunku w jeździe po ścianie lub wzdłuż płotka. Wykonuje się zakręt o średnicy 8-19m w formie półkola i skośnie powraca się na ścianę.
Późno urodzony (koń)
data urodzin ma szczególne znaczenie w wypadku młodszych debiutujących koni z tego samego rocznika. Konie późno urodzone, często o kilka miesięcy młodsze od rywali mogą dysponować gorszymi warunkami fizycznymi. Z oceną możliwości często trzeba się wstrzymać do osiągnięcia wieku derbowego.
PRE.
oznaczenie rasy konia andaluzyjskiego.
Prezentacja
wygląd i sposób zaprezentowania się koni i jeźdźca.
Pręga grzbietowa
pas ciemniejszej sierści przebiegający od karku do nasady ogona, występujący często u ras starych i prymitywnych oraz w przypadku maści bułanej i myszatej. Może być czarny lub brązowy.
Pręgowania
Pręgi na nadgarstkach lub/i stawach skokowych prymitywnych ras koni i kuców.
Probiotyk
doustny preparat zawierający żywe mikroorganizmy wpływające korzystnie na organizm gospodarza, np. mikroflora zasiedlająca jelita.
Proca
rzemień do spinania klamry u choąt.
Profil garbonosy
głowa u wypukłym profilu kości nosowej.
Profil szczupaczy
głowa o wklęsłym profilu kości nosowej i wypukłym czole, jak u koni czystej krwi arabskiej.
Program ujeżdżeniowy
jest to inaczej układ ruchów i figur, jakie koń musi zaprezentować w dyscyplinie ujeżdżania.
Prosta
przeciwległa lub finiszowa. Kilkusetmetrowa część toru, na której konie walczą o zwycięstwo lub szykują się do zakrętu.
Protest
zgłoszenie naruszenia regulaminu wyścigowego przez jeźdźca.
Próba włogaciznowa, próba szpatowa
Test, w którym chora kończyna trzymana jest w zgjęciu przez około dwie minuty, a następnie szybko puszczana przed zakłusowaniem. Test jest pozytywny, jeśli kulawizna jest wyraźnie widoczna podczas kilku pierwszych kroków konia.
Próbna gonitwa
gonitwa dla debiutujących koni wyższych grup.
Prymitywny wygląd
zespół cech zewnętrznych związany z bardzo starymi rasami, np. tarpanem czy koniem Przewalskiego.
Przebijak rymarski
narzędzie rymarskie do przebijania, wycinania skóry.
Przebijaki
służy do robienia otworów w metalu. Występują dwa rodzaje, przebijaki trzonowe i przebijaki przelotowe.
Przebudowanie łopatki
nadmiernie rozbudowane mięśnie barków mogące utrudniać lub ograniczać ruch przednich kończyn.
Przebudowany
określenie konia, u którego linia kłębu leży niżej niż linia zadu. Przebudowanie generalnie jest uważane za wadę budowy, ale u niektórych koni (np. huculów) jest cechą rasową. Przebudowane bywają także konie młode, które nie zakończyły jeszcze wzrostu.
Przechodzenie przez drągi
przechodzenie przez drągi ułożone równolegle na ziemi w jednakowych albo zwiększających się odległościach. Poprawia chody i jest wstępem do treningów skokowych.
Przeciwień
jakiś rzemień w uprzęży końskiej.
Przed (nad) wędzidłem
koń nosi głowę na tyle wysoko, że jego pysk znajduje się wyżej niż ręka jeźdźca.
Przejścia
przyspieszenie lub powrót do poprzedniego tempa w ramach jednego rodzaju chodu (stęp, kłus, galop), zatrzymanie się lub zmiana jednego rodzaju chodu na drugi (stęp-kłus, kłus galop lub z powrotem) nazwane jest przejściami. Udaje się to tylko wówczas, kiedy koń reaguje na zatrzymujące lub napędzające pomoce. Przyspieszenie lub przejście do szybszego rodzaju chodu następuje łatwiej niż powrót, czy przejście do chodu niższego. Przy przejściach ważne jest odpowiednie przesuwanie bioder (napinanie krzyża), przy czym niższe partie kręgosłupa wypychane są do przodu.
Przejście
luka pomiędzy końmi biegnącymi na czele wyścigu, w którą może wprowadzić swojego wierzchowca jeździec atakujący ze środka stawki. Brak przejścia przy wyjściu na prostej może zaważyć o złym wyniku konia dysponującego dobrym finiszem.
Przejście
zmiana chodu z wolniejszego na szybszy i odwrotnie.
Przekątna
ukośna linia przejazdu na ujeżdżalni, od jej lewego do prawego rogu.
Przepaska
prawdopodobnie popręg, pas do umocowania siodła na koniu.
Przepuszczalność
osiągnięta przez odpowiednie szkolenie zdolność właściwego reagowania na pomoce jeźdźca.
Przerwa w uzębieniu
część górnego dziąsła między siekaczami i zębami przedtrzonowymi, gdzie nie ma zębów. W tym miejscu leży wędzidło.
Przerywanie grzywy (ogona)
usuwanie części włosów z nadmiernie wyrośniętej grzywy lub ogona. Jest to zabieg higieniczno-estetyczny.
Przestrzeń między ławkami
wolna przestrzeń pod siedzeniem siodła.
Przewlekła obturacyjna choroba płuc (COPD)
pojawia się wtedy, gdy w drogach oddechowych konia zalega gęsty śluz, zaś oddychanie jest utrudnione. COPD spowodowane jest reakcją alergiczną na przetrwalniki grzybów obecne w sianie i słomie. Koń już zawsze będzie musiał przebywać w środowisku wolnym od kurzu. Leczenie polega na stosowaniu leków antyhistaminowych lub bronchodilatatorów (leków rozszerzających światło oskrzeli) w celu oczyszczenia dróg oddechowych
Przezgłówek
część uzdy spoczywająca na potylicy konia.
Przód konia
część od kłębu do czubka nosa z wliczeniem w to przednich kończyn.
Przybór na konia
inaczej: rząd na konia.
PTHip
Polskie Towatrzystwo Hipoterapeutyczne - założone w 1992 r., na pierwszej konferencji o tematyce "Hipoterapia-teoria, praktyka, możliwości".
Puchar Narodów
reprezentacje narodowe każdego roku walczą w seriach konkursów o Puchar Narodów. Zawody te są rozgrywane podczas Międzynarodowych Oficjalnych Zawodów Konnych (CSIO). W konkursie z każdej drużyny narodowej startuje po czterech jeźdźców, a w końcowej klasyfikacji odrzuca się najsłabszy wynik. Drużyny złożone z kilku par koń - jeździec biorą także udział w sztafetach.
Pudło
wierzch pojazdu krytego, także ruchomy.
Puha
bicz skręcony ze sznurków lub rzemyków.
Puller ( z ang. "pull" - ciągnąć)
koń ze skłonnościami do mocnego ciągnięcia do przodu w galopie lub nawet ponoszenia na przeszkody albo w terenie.
Punkty
Najczęściej podstawą w ocenianiu zawodników jest najkrótszy czas przebiegu i najmniejsza ilość błędów, którymi są:
- strącenie przeszkody (4 pkt karne)
- pierwsza odmowa skoku (4 pkt karne)
- druga odmowa skoku (eliminacja)
- upadek jeźdźca lub konia i jeźdźca (eliminacja)
- pomylenie trasy przebiegu (eliminacja)
- przekroczenie normy czasu (punkty karne)
Pusło
rzemień łączący strzemię z siodłem.
Pusta ściana
Choroba dotycząca ściany kopyta, w której ściana jest oddzielona od pozostałej części kopyta w linii białej.
Puszlisko
oporządzenie na konia.
Puśliska
są to skórzane rzemienie po obu stronach siodła, na których zawieszone są strzemiona. Do siodła przymocowane są tzw. maszynkami (metalowymi uchwytami), które po silnym szarpnięciu strzemienia zwalniają puśliska, zabezpieczając jeźdźca w czasie upadku.
Puślisko
skórzany pas, na którym wisi strzemię.
PZHK
Polski Związek Hodowców Koni - jego tradycje sięgają 1850 r., kiedy w zaborze pruskim powołano Poznańskie Towarzystwo Zapisywania Klaczy w Księgi Rodowodowe.
PZHL
Polski Związek Hodowców Koni.
PZJ
Polski Związek Jeździecki.
PZJ łączy 16 głównych wojewódzkich związków w Polsce:
1. DOS - Dolnośląski Związek Jeździecki
2. KPO - Kujawsko-Pomorski Związek Jeździecki
3. LUL - Lubelski Związek Jeździecki
4. LUB - Lubuski Związek Jeździecki
5. MAL - Małopolski Związek Jeździecki
6. LOD - Okręgowy Związek Jeździecki w Łodzi
7. OPO - Opolski Związek Jeździecki
8. PKA - Podkarpacki Związek Jeździecki w Rzeszowie
9. PLA - Podlaski związek Jeździecki
10. POM - Pomorski Związek Jeździecki
11. SLA - Śląski Związek Jeździecki
12. SWK - Świętokrzyski Związek Jeździecki
13. WMA - Warmińsko-Mazurski Związek Jeździecki
14. MAZ - Warszawsko-Mazowiecki Związek Jeździecki
15. WIE - Wielkopolski Związek Jeździecki
16. ZPO - Zachodniopomorski Związek Jeździecki
Q
ciężar ciała konia wyrażany w kilogramach.
Quarter horse
amerykańska rasa konia (AQH) najczesciej wykorzystywanego do pracy na rancho i w zawodach sportowych w stylu western. Jej nazwa pochodzi od najpopularniejszego biegu na dystansie 1/4 mili (cwierc, kwadra).
Quittor
zapalenie chrząstki kopytnej w strefie koronki. Jest spowodowane urazem lub nakłuciem, objawia się obrzękiem, zapaleniem i bólem. Lekarz weterynarii zaleci leczenie antybiotykiem.
Rack
specyficzny szybki chód konia amerykańskiego rasy saddlebred. Jest to płynny krok, w którym najpierw nogi po jednej stronie poruszają się jedna za drugą, a potem poruszają się nogi po drugiej stronie ciała.
Radełko
narzędzie rymarskie do zaznaczania ściegu na skórze przed szyciem.
Radioterapia
metoda leczenie nowotworu za pomocą promieniowania lub wstrzyknięcia substancji radioaktywnej.
Rajscyrkiel
narzędzie rymarskie do wycinania rowków w skóze przed szyciem.
Rajtaria (z niem. rejter - jeździec)
rodzaj jazdy z Niemiec; w XVI wieku we Francji jazda lekkozbrojna; w Niemczech w XVI i XVII wieku jazda typu ciężkiego, uzbrojona w rapiery, muszkiety (rusznice), pistolety, półpancerze i hełmy; w Polsce od połowy XVI do końca XVII wieku lżejsza jazda cudzoziemskiego autoramentu uzbrojona w hełmy, pancerze, rapiery pistolety i arkebuzy.
Ramy konia
sylwetka, jaką koń utrzymuje podczas poruszania się.
Random
trzykonny zaprzęg, w którym konie idą jeden za drugim.
Ranking FEI/BCM
Ranking FEI/BCM jest zestawieniem wyników uzyskanych przez jeźdźców w zawodach międzynarodowych rozgrywanyh pod patronatem FEI. Oblicza się go za okres jednego roku. Wyniki obliczane są w następujący sposób: na koniec każdego miesiąca dodawane są punkty uzyskane w ostatnim miesiącu i jednocześnie odejmowane są punkty uzyskane w tym samym miesiącu ubiegłego roku. Do obliczeń bierze się pod uwagę 10 najlepszych wyników uzyskanych w przeciągu ostatnich 12 miesięcy. Wyniki się sumuje i dzieli przez 10. Jeśli liczba startów jeźdźca jest mniejsza niż 10, sumę i tak dzieli się przez 10. Aby znaleźć się w rankingu, spośród 10 konkursów branych pod uwagę minimum pięć musi być rozgrywanych na poziomie Grand Prix.
Powyższe zasady obowiązują od 1 stycznia 2001 r.
Rapier (z franc. rapiere)
broń biała sieczna o długiej i wąskiej głowni, zaopatrzona w kosz - osłonę dłoni; nadająca się do pchnięć i cięć; używany w Europie w XVI i XVII wieku przez piechotę i kawalerię.
Rasa
dostatecznie duża grupa osobników w obrębie gatunku, mających wspólne pochodzenie, wyróżniających się określonymi cechami charakterystycznymi i przekazującymi te cechy potomstwu.
Rasy czyste
koń lub kuc, mający rodziców tej samej rasy wpisanych do księgi stadnej danej rasy.
Regimentarz (z łac.)
w Polsce od XVII wieku wódz zastępujący hetmana.
Reining
Reining uważany jest za koronną konkurencję western ridingu. Mówią tak nawet osoby, które tej konkurencji nie praktykują. Dzieje się tak, gdyż umiejętności konia reiningowego stanowią esencję jazdy konnej w stylu western. Konkurencja ta na przestrzeni kilkunastu ostatnich lat poczyniła niewątpliwie największy postęp spośród całego western ridingu. Reining jest popularny nie tylko w USA, ale także na całym świecie. W chwili obecnej stał się on niezwykle wyrafinowaną formą dresażu, jakże inną od tego, co prezentowali reiningowi pionierzy 30 lat temu.
O sukcesie reiningu najlepiej świadczy fakt, że jako pierwsza konkurencja western ridingu został oficjalnie uznany przez Federation Equestre Internationale. Zaowocowało to rozdaniem pierwszego kompletu medali na Światowych Igrzyskach Jeździeckich w Jerez w 2002 r. Od kilkunastu lat nieprzerwanie rośnie zainteresowanie reiningiem na całym świecie. Na przestrzeni ostatniego dziesięciolecia liczba członków NRHA wzrosła z ponad 4 tys. do prawie 13 tys. Rocznie pule nagród pieniężnych w zawodach reiningowych sięgają 6 mln dolarów. W 2004 r. o sukcesie tego sportu przekonaliśmy się dobitnie w Europie. Takie zawody, jak World Reining Trophy w Mooslargue i The Challenge w Kreuth, już dziś stanowią historię reiningu.
CZYM JEST REINING
NRHA powstało w 1966 r. Do dnia dzisiejszego w przepisach tej organizacji zmianie nie uległo jedno zdanie, będące definicją konia reiningowego. "Prowadzenie konia to nie tylko wskazywanie mu drogi, ale także kontrolowanie każdego jego ruchu". Koń reiningowy powinien być kierowany bez jakichkolwiek oznak oporu i powinien całkowicie poddać się woli jeźdźca. Im mniej widoczne są pomoce jeźdźca, im koń przejawia mniej oznak oporu, tym lepszy jest przejazd i wyższy wynik. Reining to połączenie kontrolowanej szybkości i ekscytujących manewrów. I wbrew panującym opiniom, reining nie jest i nigdy nie był sportem dla "twardych kowboi". Reining to finezja, precyzja, dyscyplina i piękno współpracy konia i jeźdźca.
Przejazd reiningowy odbywa się na podstawie jednego z 10 obowiązujących schematów (patternów) NRHA. Każdy ze schematów składa się z serii takich samych manewrów, wykonywanych w różnych kombinacjach.
Reining, ang. prowadzenie wodzami
Reining należy do technicznych konkurencji jazdy konnej w stylu western. Polega ona na zaprezentowaniu umiejętności sportowych konia i jeźdźca na arenie. Reining jest odpowiednikiem klasycznej dyscypliny ujeżdżenia. W 2000 r. Międzynarodowa Federacja Jeździecka FEI zaliczyła reining do dyscyplin sportowych.
Wymagania
Zawodnik podczas przejazdu musi zaprezentować kilka manewrów określonych w przepisach. Podobnie jak w dyscyplinie ujeżdżenia, w reiningu obowiązują ściśle określone programy nazywane tutaj schematami. Potocznie schemat nazywa się z angielskiego patternem. Schematów jest kilkanaście, różniących się kolejnością i układem wykonywanych manewrów. Wszystkie jednak zawierają elementy wspólne wymagane podczas przejazdu. Poszczególne manewry można podzielić na kilka grup:
wejście stępem (walk-in),
zatrzymania (stops),
obroty (spins),
zwroty skrętne (rollbacks),
koła (circles),
cofania (backups),
lotna zmiana nogi (lead changes),
zatrzymanie-przerwa (hesitate),
jazda po prostej i jazda po łukach (run downs, run arounds).
Punktacja
Zawodnik może uzyskać od 0 punktów do nieskończoności. Podczas wjazdu na arenę zawodnik zaczyna od 70 punktów. Za każdy wykonany manewr do aktualnej liczby punktów dolicza się lub odejmuje punkty wg skali:
-1,5 pkt - wyjątkowo źle,
-1 pkt - bardzo źle,
-0,5 pkt - źle,
0 - poprawnie,
+0,5 pkt - dobrze,
+1 pkt - bardzo dobrze,
+1,5 pkt - wyjątkowo dobrze.
Zwycięża ten zawodnik, który zdobędzie największą liczbę punktów.
Oprócz dodawania i odejmowania punktów istnieje wiele sytuacji, w których zawodnik otrzymuje zerową liczbę punktów. Są to m.in. wykonanie manewrów w innej kolejności niż podana w danym schemacie, użycie obu rąk lub zmiana ręki prowadzącej, upadek konia lub zawodnika. Niezależnie od powyższych zasad zawodnik może uzyskać brak punktacji za pewne wykroczenia, tj. użycie nieprzepisowego sprzętu, kiełzna, palcatów, brak zejścia z konia po przejeździe w celu prezentacji wędzidła sędziom.
Rejestry
wgłębienia na powierzchni trącej siekaczy konia ścierające się w określony sposób w ciągu jego życia. Na podstawie ich wyglądu można w przybliżeniu określić wiek konia.
Rejtpejcz
bacik, szpicruta do konnej jazdy.
Remont kawaleryjski
młody koń przeznaczony do służby w kawalerii.
Renwers
jest to rodzaj chodu bocznego, w którym koń jest wygięty w kierunku ruchu. Zad konia pozostaje w śladzie, a jego przód jest wprowadzony do wewnątrz.
Reproduktor
ogier wykorzystywany w rozrodzie.
rezonans magnetyczny
trójwymiarowy obraz tkanek miękkich i struktur kostnych. Nie jest powszechnie stosowany. Obecne możliwości aparatów pozwalają na objęcie badaniem jedynie kończyn koni.
Ręgotr
uzda nocna konia do przywiązywania.
Robaki
istnieje klika rodzajów inwazji pasożytniczych, na które koń jest wrażliwy. Podatność zależy od pory roku, wieku konia oraz, w pewnym zakresie, od terenu. Postępowanie profilaktyczne obejmuje dobre zarządzanie padokiem oraz regularne podawanie leków przeciwrobacznych. Infestacja może być poważnym problemem, czasem śmiertelnym, zatem profilaktyka jest najważniejsza.
Roboczy (stęp, kłus, galop)
chód roboczy to najczęściej stosowany chód podczas jazdy. Koń kroczy energicznie, lecz spokojnie, z zaokrągloną górną linią i z umiarkowaną długością kroków.
Roczniak
koń między 1. a 2. rokiem życia.
Rocznik derbowy
określenie trzyletnich folblutów.
Rodowód
zestawienie we właściwej kolejności rodziców, dziadków, pradziadków etc. konkretnego konia.
Rodzaje maści
- siwa
- karogniada
- gniada
- ksztanowata
- kara
- dereszowata
- izabelowata
- siwa z metalowym połyskiem
- kara z mealicznym połyskiem
- kasztanowata z metalicznym połyskiem
- myszata
- palomino
- tarantowata
- biała
- jasnożółta
- srokata
- kasztanowatodereszowata
- bułana
- dropiata
- siwa w hereczce
- jabłkowita
- srokata typu overo
- srokata typu tobiano
- jasnogniada
- ciemnogniada
- bułanokasztanowata
- brudnokasztanowata
- gniadodreszowata
- jasnokasztanowata
- beżowa
Rodzaje siodeł westernowych
istnieje kilka rodzajów siodeł westernowych, które powstały z myślą o ich wykorzystywaniu do specjalnych potrzeb.
Siodło typu pleasure (ranczowe)
Nadaje się do zwykłej jazdy. Istnieje także specjalna odmiana tego siodła, używana podczas pokazów. Oba te rodzaje siodła wyrabiane są często z ręcznie tłoczonej skóry i nieraz dekorowane srebrnymi ozdobami.
Siodło do cuttingu
Charakteryzuje się płaskim siedzeniem i wysokim różkiem.
Siodło do ropingu
Używane jest do prawdziwej roboty na ranczo. Ma mocniejszy rożek niż inne siodła, jest generalnie cięższe i solidniejsze niż pozostalę.
Rodzina
grupa zwierząt wywodzących się od wspólnego przodka żeńskiego.
Rohatyna (z czes.)
włócznia długości ok. 2m z hakiem przy grocie, używana dawniej głównie jako broń myśliwska.
Rorer
schorzenie polegające na porażeniu lewego nerwu powrotnego, wskutek czego porażona zostaje struna głosowa i mięśnie lewej chrząstki nalewkowej. W chwili wdechu i wydechu porażona chrząstka zapada się do wnętrza krtani i utrudnia przepływ przez nią powietrza. Schorzenie to najczęściej występuje u ogierów i wałachów, rzadziej u klaczy. Jest to choroba nieuleczalna.
Rota
pieszy lub konny oddział w dawnym wojsku polskim.
Rowek podbródkowy
miejsce poniżej dolnej wargi koni, w której zaczyna się broda. Łańcuszek munsztuka albo pelhamu wywiera w tym miejscu nacisk.
Rozczyszczanie (werkowanie)
czyszczenie i przycinanie końskich kopyt.
Rozgrywka
dodatkowa runda skoków, w której wyłaniany jest zwyciężca. Rozgrywana jest przy konkursach dokładności, gdy dwóch lub więcej zawodników ma taką samą liczbę punktów karnych.
Ród
grupa zwierząt wywodzących się od wspólnego przodka męskiego.
Równowaga
ciężar konia i jeźdźca jest tak rozłożony, że umożliwia koniowi poruszanie się lekko i efektywnie. Zdolność równoważenia się może być naturalna lub wypracowana poprzez właściwe szkolenie.
Rubitterzy
rycerze rozbójnicy, walczyli dla łupu.
Ruja
płodna część cyklu płciowego klaczy, kiedy jest ona gotowa przyjąć ogiera.
Rukwand
tylna ściana budy powozu, skórzana lub sukienna.
Rulera, Nagroda
pierwszy "klasyk" sezonu dla trzyletnich ogierów, rozgrywany na dystansie jednej mili (1600m). Polski odpowiednik angielskiej nagrody 2000 Guines.
Rumak
koń turecki, późny potomek koni trackich i tessalskich. Rumak został w języku polskim przyjęty jako synonim konia szlachetnego i pięknego.
Rybie oko
białe lub biało-niebieskie oko, skutek braku barwnika.
Rychliny
w uprzęży końskiej, rzemienie idące od nabieraka do chomąta.
Rymarka
maszyna rymarska do szycia skóry.
Rymarnia
warsztat rymarski, pracownia rymarska.
Rymarszczyzna
wyroby rymarskie.
Rymarz
rzemieślnik trudniący się wyrobem i reperacją przedmiotów ze skóry, zwłaszcza uprzęży końskiej.
Ryngort
gurt (pas rzemienny) wierzchni do podpinania siodła.
Rytm
czyli pierwszy z celów szkolenia konia. Zanim zaczniemy właściwą pracę ujeżdżeniową jeździec musi pomóc znaleźć koniowi jego naturalny rytm. W każdym z chodów kroki konia powinny następować po sobie w regularnych odstępach. Rytm powinien pozostawać ten sam niezależnie od tego czy wydłużamy czy skracamy dany chód. Zwiększenie lub zmniejszenie tempa odbywa się własnie poprzez wydłużenie lub skrócenie wykroku konia, a nie przez zmianę szybkości przebierania nogami. Właściwy rytm pomagają wypracować systematyczne ćwiczenia w kłusie i galopie roboczym oraz stępie swobodnym. Osiągnięcie równomiernego rytmu jest podstawą rozluźnienia konia.
Rząd
stara nazwa siodła i uzdy zakładanych na konia.
Rząd jeździecki
sprzęt jeździecki używany podczas jazdy konnej, składający się z siodła i ogłowia.
Rzep ogonowy
część ogona u jego nasady.
"Sam jeden"
kolokwialne określenie konia uważanego za murowanego faworyta.
Saddlebred
najszybsza na świecie rasa kłusaka, wychodowana w Stanach Zjednoczonych.
Sarkoidoza u koni
łagodna forma nowotworu występująca tylko u koni i osłów. Polega na występujących naroślach (sarkoidy) na skórze konia. Nazywanie sarkoidozy nowotworem może być mylne i niepokojące dla właściciela, ponieważ występuje ona tylko na skórze konia i nie atakuje organów wewnętrznych. Sarkoidoza jest najczęściej jedynie problemem kosmetycznym, nie przeszkadza w życiu konia i nie jest zaraźliwa. Istnieją jednak przypadki, kiedy może nastąpić owrzodzenie lub pęknięcie sarkoida i może dojść do zakażenia.
Sarkoidy
rogowe, rakopodobne guzki na powierzchni skóry. Jeśli się powiększą, mogą konia uwierać i sprzyjają infekcjom. W takim przypadku należy usuwać je chirurgicznie. Sarkoidy mogą mieć nawroty.
Schemat
program przejazdu w konkurencjach western, zawierający takie elementy, jak lotna zmiana nogi czy przejście przez mostek.
Scyntygrafia
rodzaj diagnostyki obrazowej, w której do organizmu wprowadza się radioaktywne izotopy, wskazujące miejsca zapalenia.
Selekcja
wybór najlepszych osobników ze stada na rodziców następnego pokolenia.
sf
oznaczenie konia rasy selle francais
Shagya
Szczep koni arabskich wyhodowany w XIX w. na Węgrzech w wyniku kojarzenia koni arabskich z końmi typu orientalnego pochodzącymi z różnych hodowli. Protoplastą był ogier o imieniu Shagya. Konie shagya są zazwyczaj umaszczone siwo, choć występują również inne umaszczenia, np. kare.
Siadalnik
siodełko w uprzęży.
Siadana
końska noga - lewa tylna. Nad nią przerzuca się nogę podczas wsiadania.
Sianokiszonka
półsuszona cięta trawa, zazwyczaj paczkowana próżniowo.
Siara
mleko wytwarzane przez klacz w ciągu pierwszych dni po porodzie, zawierające przeciwciała.
Siatka na siano
siatka nylonowa, do której wkłada się siano, aby nie zniszczyło się tylko zostało zjedzone.
Side-pass
ruch westernowy, w którym koń porusza się w bok, zachowując tułów prosty od łopatek do zadu.
Side-pull
ogłowie bezwędzidłowe, w którym wodze przypięte są do nachrapnika. Oddziałuje na brzegi głowy konia.
Sieczka
posiekane siano lub słoma, które miesza się z inną paszą. Zapobiega zbyt łapczywemu pobieraniu paszy przez konie.
Siedzenie
siedzenie ze skóry i włosia, wkładane na grzbiet konia, służące do jazdy wierzchem.
Siedzisko
jest to środkowa część siodła.
Siekielczyk
koń węgierski. Od siekielów pochodzą konie huculskie i podhalańskie.
Siodlarnia
warsztat siodlarski, pracownia siodlarska.
Siodlarz
rzemieślnik zajmujący się wyrobem siodeł.
Siodlarzyna
lichy, ubogi siodlarz.
Siodlarzyzna
wyroby siodlarskie.
Siodło
część rzędu końskiego stanowiąca siedzenie przeznaczone dla jeźdźca. Rusztowanie siodła to tzw. stelaż, wykonany z drewna, metalu lub plastyku. Jego pokrycie to część wykonana z wyściółki (najczęsciej z plastykowej pianki, dawniej ze słomy lub filcu i obciągnięta skórą lub sztucznym materiałem. Chroni ona kręgosłup konia przed urazami oraz umożliwia mu swobodę poruszania. Kształt i wyprofilowanie siodła wpływa na dosiad i sylwetkę jeźdźca. Siodła są wytwarzane w różnych rozmiarach oraz ciężarach, tak, aby pasowały do różnych rodzajów koni i jeźdźców.
Siodło składa się z następujących elementów:
- przedni łęk
- skrzydełko
- siedzisko
- tylny łęk
- poduszka
- poślisko
- strzemię
- wkładka gumowa
- popręg
- tybinka
- poduszka kolanowa
- czaprak
Siwo jabłkowity
maść konia w kolorze siwym, na których ciemniejsza sierść układa się koliście, zwłaszcza na zadzie.
sk. gn.
oznaczenie konia maści skarogniadej
Skaza
stały znak na skórze powstały w wyniku zranienia, choroby lub blizny po operacji.
Skiring
jazda na nartach za koniem.
Skoki przez przeszkody
Skoki przez Przeszkody to najpopularniejsza i najczęściej pokazywana w mediach dyscyplina jeździecka. Pierwsze oficjalne zawody w skokach przez przeszkody zorganizowano w 1864 roku w Dublinie i sport ten został umieszczony w programie igrzysk olimpijskich począwszy już od drugiej olimpiady nowożytnej rozegranej w 1900 roku w Paryżu.
Zawody w skokach przez przeszkody odbywają się na placu konkursowym /parcour/, na którym w zależności od klasy i rodzaju konkursu ustawionych jest od 8 do 15 przeszkód. Podstawowe rodzaje przeszkód to stacjonata, oxer, tripplebarre, mur, bramka i rów z wodą. Trudność konkursów jest stopniowana według specjalnego systemu klas odnoszącego się do wieku koni i umiejętności zapisujących się do nich par : jeździec-koń. W Polsce obowiązują następujące klasy konkursów określone miedzy innymi maksymalną wysokością przeszkód: klasa LL- do 80 cm, L do 100 cm oraz P,N,C,CC-1,CC-2, i CC-3, których wysokość wzrasta o kolejne 10 cm w stosunku do klasy L. Stopień trudności toru przeszkód jest precyzyjnie skorelowany z listą startową konkursu, jego rodzajem i klasą oraz rangą imprezy. Jego konstrukcja opiera się na odpowiednim dopasowaniu zadań parkurowych, które wynikają: z optyki i rozmiarów przeszkód, z dystansów pomiędzy nimi, kształtu linii całkowitego przebiegu w konkursie, w tym geometrii zakrętów oraz geometrii linii na określoną ilość kroków galopu /foule/.
Na popularność i widowiskowość zawodów w skokach przez przeszkody wpływają między innymi jasne i proste przepisy ich rozgrywania. W ponad dwudziestu rodzajach konkursów skoków przez przeszkody podstawą klasyfikacji sportowej jest najkrótszy czas przebiegu i najmniejsza liczba błędów, którymi są: strącenie przeszkody /4 pkt karne/, odmowa skoku / pierwsza-4pkt karne, druga-eliminacja/, upadek jeźdźca lub konia i jeźdźca /eliminacja/, pomylenie trasy przebiegu /eliminacja/ lub przekroczenie normy czasu /pkt karne/.
W dzisiejszym systemie współzawodnictwa sportowego w skokach przez przeszkody na arenie ogólnoświatowej w sezonie otwartym najważniejszą imprezą są igrzyska olimpijskie. Dwa lata po każdej olimpiadzie odbywają się mistrzostwa świata /pierwsze MŚ miały miejsce w 1957 r./, a pozostałe lata wypełniają mistrzostwa Europy /po raz pierwszy ME rozegrano w 1953 r./. Oprócz tego odbywają się mistrzostwa kontynentów i regionów. Od blisko stu lat narodowe reprezentacyjne drużyny rywalizują corocznie w seriach konkursów o Puchar Narodów rozgrywanych podczas Międzynarodowych Oficjalnych Zawodów Konnych /CSIO/, które dla każdej federacji jeździeckiej są imprezą sztandarową. W sezonie halowym najważniejszą imprezą są coroczne rozgrywki Pucharu Świata / pierwszy Finał Pucharu Świata odbył się w 1979 r./. Juniorzy i Młodzi Jeźdźcy co roku rywalizują w ME. Ponadto przez cały rok w skali ogólnoświatowej kilkanaście razy miesięcznie mają miejsce zawody rangi CSI /Międzynarodowe Zawody Konne/, które ze względu na posiadany standard są kategoryzowane w systemie pięciogwiazdkowym. Narodowe federacje jeździeckie rokrocznie organizują system ogólnonarodowych zawodów w skokach przez przeszkody oraz mistrzostwa swoich krajów we wszystkich kategoriach wiekowych. Podstawą rozwoju dyscypliny skoków przez przeszkody są tysiące amatorskich klubów jeździeckich. W organizowanych przez nie zawodach szczebla regionalnego startują setki amatorów zarówno na dużych koniach jak i na pony.
Skośnie ustawiona łopatka
łopatka biegnąca skośnie od kłębu do stawu barkowego. Takie ustawienie łopatkizapewnia wygodne i wydajne chody konia wierzchowego.
Skręcanie
na liniach krzywych (przejeżdżanie narożników, zwroty, okręgi, wolty) kręgosłum konia powinien być zgięty dzięki oddziaływaniu na niego pomocami. Wodza wewnętrzna odpowiada za ustawienie głowy konia do wewnątrz przez działanie zbierające i napędzające, przy czym szyja konia nie może być dlaej zgięta, niż kręgosłup w obrębie lędźwi. Wodza zewnętrzna zapobiega zbyt mocnemu działaniu napędzającemu na wodzę wewnętrzną, jak rónież zbytniemu wysunięciu zewnętrznej łopatki. Wewnętrzna łydka działa napędzająco przez zmienne działanie z wodzą zewnętrzną, ściśle za popręgiem. Łydka zewnętrzna leży nieco dlaej za popręgiem i jest odpowiednia za to, żeby zewnętrzna tylna noga nie była zbyt wysunięta. Przy prostu ustawionym koniu na linii krzywej tylne nogi konia wpadają dokładnie w ślad przednich kończyn.
SKRÓTY - spis różnych skrótów związanych z końmi
Skróty :
Podstawowe rasy hodowlane w czystości i używanymi do uszlachetniania innych ras to:
oo - koń czystej krwi arabskiej]
xx - koń pełnej krwi angielskiej
xxoo - koń czystej krwi angloarabskiej
o - koń półkrwi arabskiej
x - koń półkrwi angielskiej
xo - koń półkrwi angloarabskiej
W Polsce rozpowszechnione są następujące rasy półkrwi:
wlkp - koń wielkopolski (półkrew angielska)
m - koń małopolski (półkrew angloarabska)
sp - polski koń szlachetny półkrwi
śl - koń śląski
Najpopularniejsze rasy niemieckich koni półkrwi angielskiej spotykane w Polsce to:
trak. - koń trakeński
holszt. - koń holsztyński
han. - koń hanowerski
westf. - koń westfalski
old. - koń oldenburski
Innymi europejskimi rasami półkrwi angielskiej są:
sf - francuski koń wierzchowy
KWPN - holenderski koń gorącokrwisty
SBS, BWP - belgijskie konie gorącokrwiste
Inne pojawiające się ostatnio w Polsce rasy gorącokrwiste:
AQH - American Quater Horse
PRE, andal. - koń andaluzyjski
fryz. - koń fryzyjski
lp - koń lipicański
kladr. - koń kladrubski
Rasy koni prymitywnych i kuców:
hc - koń huculski
kn - konik polski
fd - koń fiordzki
hafl. - haflinger
kf - kuc feliński
DR, niem. wierzch. - niemiecki kuc wierzchowy
welsh, kuc wal. - kuc walijski
ah. P., kuc szetl. - kuc szetlandzki
ak, af - arabokonik, arabofiord
Skróty dyscyplin jeździeckich używanych przez PZJ
A - dyscyplina ujeżdżenia
B - dyscyplina skoków
C - dyscyplina wszechstronnego konkursu konia wierzchowego (WKKW)
D - dyscyplina powożenia
E - dyscyplina woltyżerki
F - dyscyplina rajdów długodystansowych
G - dyscyplina jazdy w stylu western
P - Zawody dla pony
MK - Zawody dla małych koni
Skróty kategorii wiekowych używanych przez PZJ
S - Senior (od 22 lat)
M - Młodzieżowiec / Młody Jeździec (19-21 lat)
J - Junior (16-18 lat)
JM - Junior Młodszy (12-15 lat)
MŁ - Młodzik (9-11 lat)
Skróty nazw państw
ARG Argentina Argentyna
AUS Australia Australia
AUT Austria Austria
BEL Belgium Belgia
BER Bermuda Bermudy
BLR Belarus Białoruś
BRA Brazil Brazylia
BUL Bulgaria Bułgaria
CAN Canada Kanada
CHI Chile Chile
COL Columbia Kolumbia
CZE Czech Republic Czechy
DEN Denmark Dania
EGY Egypt Egipt
ESP Spain Hiszpania
FIN Finland Finlandia
FRA France Francja
GBR Great Britain Wielka Brytania
GER Germany Niemcy
GRE Greece Grecja
HUN Hungary Węgry
IRL Ireland Irlandia
ISR Israel Israel
ITA Italy Włochy
JAM Jamaica Jamajka
JPN Japan Japonia
KSA Saudi Arabia Arabia Saudyjska
LIB Libya Libia
LIT Lituania Litwa
LUX Luxembourg Luksemburg
MEX Mexico Meksyk
NED Netherlands Holandia
NOR Norway Norwegia
NZL New Zealand Nowa Zelandia
POR Portugal Portugalia
RUS Russia Rosja
RSA Republic of South Africa Republika Południowej Afryki
SVK Slovakia Słowacja
SLO Slovenia Słowenia
SWE Sweden Szwecja
SUI Switzerland Szwajcaria
UKR Ukraine Ukraina
USA United States of America Stany Zjednoczone Ameryki
VEN Venezuela Wenezuela
Skróty stosowane w kalendarzu międzynarodowym
CIO Concours International Officiel Zawody Międzynarodowe Oficjalne
CI Concours International Zawody Międzynarodowe
S Saut Skoki
D Dressage Ujeżdżenie
C Concours Complet WKKW
A Attelage Powożenie
V Voltige Woltyżerka
E Endurance Rajdy długodystansowe
Y Jeunes cavaliers Młodzi Jeźdźcy
J Juniors Juniorzy
P Poneys Pony
W Coupe Mondiale Puchar Świata
CH Championnat Mistrzostwa
EU Europe Europa
CDI Concours Dressage International Zawody Międzynarodowe w Ujeżdżeniu
CDIO Concours Dressage International Officiel Międzynarodowe Oficjalne Zawody w Ujeżdżeniu
CSI Concours de Sauts International Zawody Międzynarodowe w Skokach
CSIO Concours de Sauts International Officiel Międzynarodowe Oficjalne Zawody w Skokach
CCI Concours Complet International Zawody Międzynarodowe w WKKW (pełne)
CCIO Concours Complet International Officiel Międzynarodowe Oficjalne Zawody w WKKW
CIC Zawody Międzynarodowe w WKKW (skrócone)
CAI Concours Attelage International Zawody Międzynarodowe w Powożeniu
CAIO Concours Attelage International Officiel Międzynarodowe Oficjalne Zawody w Powożeniu
CVI Concours Voltige International Zawody Międzynarodowe w Woltyżerce
CEI Concours Endurance International Zawody Międzynarodowe w Rajdach długodystansowych
CH-M Mistrzostwa Świata
CH-EU Mistrzostwa Europy
CH-M-YH Mistrzostwa Świata Młodych Koni
Dodatkowe oznaczenia
O - oznacza rangę oficjalną zawodów
W - oznacza zawody rozgrywane w cyklu imprez kwalifikacyjnych Pucharu Świata
Gwiazdki (*/**/***/****) oznaczają rangę zawodów - stopień ich trudności. Im większa ilość gwiazdek tym wyższa ranga.
W dyscyplinie skoków gwiazdki (zawody rangi C...I) określają również wysokość nagród pieniężnych:
* - nagrody do 49.999 CHF
** - nagrody od 50.000 do 99.999 CHF
*** - nagrody od 100.000 do 249.999 CHF
**** - nagrody od 250.000 do 499.999 CHF
***** - nagrody powyżej 500.000 CHF
W dyscyplinie powożenia cyfry określają liczbe koni w zaprzęgu: "1" - dla zaprzęgów jednokonnych, "2" - dla dwukonnych, "4" - dla czterokonnych. Dodatkowe oznaczenia literowe "A" lub "B" okreslają stopień trudności zawodów.
Litery występujące w zawodach międzynarodowych (na końcu) określają kategorię wiekową, dla której organizowana jest dana impreza.
S - zawody dla seniorów
YR - zawody dla młodzieżowców (młodych jeźdźców)
J - zawody dla juniorów
Ch - zawody dla dzieci
P - impreza dla pony
PD - Oznacza pozycję dodatkową w kalendarzu imprez
ND - Określa nową datę zawodów
Skróty zawodów krajowych używanych przez PZJ
A Dyscyplina ujeżdżenia
B Dyscyplina skoków
C Dyscyplina wszechstronnego konkursu konia wierzchowego (wkkw)
D Dyscyplina powożenia (1-jedynki, 2-pary)
E Dyscyplina woltyżerki
F Dyscyplina rajdów długodystansowych
G Dyscyplina reining (jazda w stylu western)
P Zawody dla pony
MK Zawody dla małych koni
K Zawody dla kobiet (amazonek)
S Senior (od 22 lat)
M Młodzieżowiec / Młody Jeździec (19 - 21 lat).
J Junior (17 - 18 lat)
JM Junior Młodszy (13 - 16 lat)
Mł Młodzik (10 - 12 lat)
ZOO Zawody Ogólnopolskie Oficjalne
ZOOH Zawody Ogólnopolskie Oficjalne Halowe
ZO Zawody Ogólnopolskie
ZOH Zawody Ogólnopolskie Halowe
MP Mistrzostwa Polski
PP Puchar Polski
OOM Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży
MM Mistrzostwa Młodzików
CZMK Czempionat Młodych Koni
KPP Klubowy Puchar Polski
MS Mistrzostwa strefy
MO Mistrzostwa okręgu
ZS Zawody strefowe
Skrzydło
urządzenie chroniące od obryzgania błotem osoby siedzące w powozie, najczęściej było drewniane, choć jego stelarz mógł być pokryty skórą.
Skrzydło powozu
inaczej błotnik powozu.
SLA
Śląski Związek Jeździecki Katowice
Soczyste
owoce i warzywa chętnie spożywane przez konie i podawane w celu zwiększenia zawartości wody i witamin w diecie (np. jabłka, marchewka).
sp
oznaczenie rasy konia szlachetnego półkrwii.
Spacerowy krok (Amble)
spokojny, dość szybki krok, przy którym tylna i przednia noga z jednej strony ciała poruszają się do przodu jednocześnie, a następnie tak samo poruszają się nogi po drugiej stronie ciała (podobny do inochodu).
Sprawny koń
koń, który nie kuleje.
Sprinter
koń osiąający najlepsze wyniki na krótkich dystansach, poniżej 1600m.
Srokaty
koń o maści złożonej z ciemnymi plamami na jasnej sierści lub odwrotnie.
Stacjonata
przeszkoda pionowa, składająca się z jednego rzędu drągów ułożonych jeden nad drugim.
Stadnina
ośrodek prowadzący hodowlę koni. Według definicji za stadninę uważa się gospodarstwo hodowlane, w którym utrzymywanych jest pięć lub więcej klaczy-matek i co najmniej jeden ogier zarodowy, oraz dysponujące odpowiednią bazą (duże pastwiska, budynki, itp.). W stadninach rodzą się i dosrastają źrebięta i to jest ich główne zadanie. Dlatego dużym błędem jest nazywanie stadniną każdego miejsca oferującego usługi jeździeckie, nawet jeśli jeden czy dwa źrebaki chodzą po wybiegu, a w boksie stoi sportowy ogier. Aby w oczach fachowców nie uchodzić za amatora lepiej mówić o nich : klub, ośrodek lub po prostu stajnia.
Stado ogierów
ośrodek skupiający najlepsze ogiery wychodowane w stadninach. Stada nie prowadzą hodowli, są tylko właścicielami reproduktorów, które wysyłane są w teren na tzw. punkty kopulacyjne lub zajmują boksy czołowych w stadninach, dlatego nazwanie ich stadninami jest błędem.
Stajnia wyścigowa
kierowana przez jednego trenera, określenie odnoszące się zarówno do zarządzanego przez trenera "przedsiębiorstwa" zatrudniającego jeźdźców, koniuszych itd., jak i do koni tam trenowanych.
Stanie w prostokącie
koń stoi w prostokącie, jeżeli patrząc nań z boku, widzimy tylko jedną nogę przednią i jedną nogę tylną, a druga przednia i druga tylna noga są niewidoczne od strony patrzącego.
Stanowisko
rodzaj końskiego "mieszkania", w którym zwierzę jest na stałe uwiązane przy żłobie i oddzielone od sąsiadów mocną przegrodą (zwykle drewnianą).
Starsze uczeń
kategoria jeździecka, na którą awansują uczniowie po odniesieniu dziesiątego zwycięstwa. Starszym uczniom przysługuje trzykilowa ulga wagi, mogą też - w przeciwieństwie do uczniów - dosiadać koni z batem.
Starszy koń
ogólne określenie dla czteroletnich i starszych folblutów oraz pięcioletnich i starszych arabów. Nizależnie od konkretnego wieku, dla koni tych organizowane są wspólne gonitwy.
Starter
sędzia odpowiedzialny za poprawny start gonitwy, decyduje o zwolnieniu konia z wyścigu, np. z powodu problemów z wprowadzeniem do maszyny stratowej.
Starzec zwyczajny
bardzo trująca roślina (chwast) o żółtych kwiatach.
Staw kolanowy
staw pomiędzy stawem biodrowym a stawem skokowym.
Staw pęcinowy
staw znajdujący się na dolnej części kończyny, powyżej kopyta i pęciny.
Staw skokowy
środkowy staw zadniej nogi między udem i kością strzałkową na tej samej wysokości co staw nadgarstkowy w przedniej nodze.
Stayer
koń najlepiej spisujący się w dłuższych gonitwach, powyżej 2000m.
Steeple - Chase
konny wyścig z przeszkodami.
Steer Wrestling
Dycyplina jazdy western. Polega ona na łapaniu przez kowboja bydła.
Steward
podaje w czasie zawodów komendy, które należy wykonać.
Stęp
czterotaktowy, najwolniejszy chód konia (oraz osła i muła). Kolejność stawiania nóg: np. lewa tylna, lewa przednia, prawa tylna, prawa przednia, czy lewa przednia, prawa tylna, prawa przednia, lewa tylna. Prędkość 100 metrów/minutę.
Wyróżniamy:
Stęp zebrany
Ślady tylnych kopyt nie sięgają przednich lub je pokrywają. Praca kończyn w stępie zebranym jest bardzo energiczna. Krok jest krótszy niż w stępie pośrednim, ale bardziej wyniosły.
Stęp pośredni
Ślady tylnych kopyt nieco przekreślają ślady przednich. Koń kroczy energicznie, lecz spokojnie, wyraźnie zaznaczonymi krokami.
Stęp wyciągnięty
Koń porusza się maksymalnie wyciągniętym krokiem, ślady tylnych kopyt wyraźnie przekraczają ślady przednich kopyt.
Stęp swobodny
Zwany również stępem na długiej wodzy, ponieważ jeździec pozwala koniowi swobodnie wyciągnąć szyję i obniżyć głowę. Stosowany jest podczas przerwy w pracy.
Stęp hiszpański
W tym stępie koń podnosi wysoko nogi. Jak sama nazwa wskazuje, pochodzi on z Hiszpanii. Nauka tego chodu zaczyna się na ziemi, kiedy to jeździec delikatnie "łaskocząc" konia po przednich nogach batem, zachęca zwierzę do wysokiego ich podnoszenia. Jeździec powinien dawać wtedy specjalną komendę, jak np. "noga", lub "nóżka" i nagradzać konia sowicie za każdym razem, gdy podniesie on wysoko nogę. Jest to ćwiczenie bardzo męczące dla konia i ogólnie nie poprawia jego kondycji fizycznej.
Stęp koślawy
Nieprawidłowa budowa stawu stępowego, w której staw jest skierowany do wewnątrz. Widoczna, gdy oglądamy stawy z pewnej odległości z tyłu lub z przodu zwierzęcia.
Stępak
koń zimnokrwisty o ciężkiej i masywnej budowie ciała, u największych ras osiągający ciężar ok. 1000 kg, nadający się do pracy wyłącznie w stępie. Stępaki wykorzystywane są głównie do prac rolnych i ciężkich zaprzęgów.
Stipl (z ang. "steeplechase")
płaski bieg z przeszkodami (hydry, rowy), rodzaj gonitwy przeszkodowej na wyścigach oraz jeden z elementów próby terenowej w WKKW>
Stopa jeźdźca
ścięgno Achillesa (w stopie jeźdźca) musi być rozluźnione, ponieważ jego usztywnienie mogłoby spowodować skurcz łydki. Łydki powinny ściśle przylegać do ciała konia wewnętrzną stroną i być ułożone tak, aby działały napędzająco. Wykręcanie stopy na zewnątrz działa równie kurcząco na ścięgno Achillesa, jak wymuszone skręcanie do wewnątrz. W czasie jazdy stopy powinny być podobnie ustawione jak przy chodzeniu: palce stóp są nieco odwrócone od konia, a wewnętrzny brzeg podeszwy powinien znajdować się przy tym kilka milimetrów poniżej niż zewnętrzny. Stopka strzemienia powinna znajdować się mniej więcej pod najszerszym miejscem podeszwy. Pięta powinna znajdować się nieco poniżej palców, ponieważ tylko w takim położeniu mięniełydki mogą działać na konia napędzająco i dawać dokładnie pomoce.
Stromo ustawiona łopatka
łopatka biegnąca prawie prostopadle w kierunku ziemi od kłębu do stawu barkowego. Takie ustawienie łopatki jest pożądane przy noszeniu chomąta, jednak niekorzystne w użytkowaniu wierzchowym konia.
Strój na konia
ozdobna upząż końska przeznaczona do jazdywierzchem.
Strychowanie
wada ruchu. Tor ruchu kończyn jest odchylony do wewnątrz, przez co jedna kończyna uderza bokiem o drugą.
Strychulce
ochraniacze stawu pęcinowego.
Strychulec
ochraniacze w postaci skórzanego lub gumowego paska zakładanego na staw pęcinowy konia, w celu zapobiegania kaleczeniu pęcin.
Strzałka kopyta
wytworzona z elastycznego rogu struktura w kształcie grotu strzały, posadowiona na podeszwie kopyta, odgrywająca ważną rolę w absorbcji wstrząsów powstających w momencie uderzenia kopyta o podłoże i poprawiająca przyczepność. Jest w kształcie litery "V".
Strzemię
oparcie dla nogi jeźdźca, przymocowane puśliskiem do siodła.
Strzemiona
metalowe podpory dla stóp jeźdźca w siodle.
Strzyżenie
usuwanie sierści zimowej konia lub kuca, by mógł swobodnie pracować bez nadmiernego pocenia. Zazwyczaj strzyże się zimową sierść, a przystrzyżony koń musi być okrywany derką.
Strzyżona grzywa
grzywa obcięta w całości do poziomu skóry, zabieg często stosowany u koni sportowych, kuców i cobów.
Stuła
pas z rzemienia palonego u siodła rycerskiego.
Styk
rodzaj szpicruty z klapką na końcu do jazdy konnej.
Styl wygranej
w oficjalnych wynikach wyrażony przy pomocy jednego z kilku określeń, oddaje wysiłek, o jaki był poproszony zwycięski koń. Zwyczajowo mówi się o zwycięstwach odniesionych "w walce" (gdy jeden lub więcej koni do ostatnich metrów stara się wygrać), w stylu "wysyłanym", lub "silnie wysyłanym", "łatwym", "bardzo łatwym" i "dowolnie".
Suchość tkanki
niewielka ilość tkanki łącznej podskórnej powoduje, że pod skórą wyraźnie widać mięśnie i ścięgna. Suchość tkanki wiąże się z jej wytrzymałością.
Suponia
sznurek albo rzemyk do ściągania i związywania krańców dolnych kleszczy u chomąta.
SWK
Świętokrzyski Związek Jeździecki
Syndrom woblera
charakteryzuje się brakiem koordynacji ruchowej, szczególnie kończyn miednicznych, spowodowanym nietypowym rozrostem kręgów szyjnych, które uciskają na rdzeń kręgowy.
Sysak
źrebię od momentu urodzenia do chwili odsadzenia od amtki (zwykle ok. 6. miesiąca życia).
System alkierzowo-pastwiskowy
sposób chowu koni, w ramach którego konie w pewnym okresie spędzają noc w stajni, a dnie na padoku, a w kolejnym okresie odwrotnie. System ten przyczynia się do wzrostu odporności zwierząt.
Szablastość stępu
Zmiana kąta stawu stępowego widoczna z boku. Nadmierne zgięcie.
Szablista postawa kończyn
tylne kończyny są zbytnio skątowane w stawach skokowych.
Szaraban
wieloosobowy pojazd spacerowy, w którym siedzenia umieszczone są w poprzek pojazdu.
Szczelina
jest pionowym pęknięciem puszki kopytowej, spowodowanym urazem lub złym utrzymaniem. Szczeliny wymagają specjalnej troski - kowal może założyć zaciski lub wypełnić szczelinę syntetyczną pastą, dopóki kopyto nie odrośnie.
Szczepionka
preparat zawierający osłabione lub martwe drobnoustroje chorobotwórcze, wprowadzany do organizmu w celu wywołania odpowiedzi immunologicznej (wytworzenia przeciwciał). Konie szczepi się przedewszystkim przeciwko grypie, tężcowi i wściekliźnie.
Szczotka ryżowa
szczotka o długim, sztywnym włosiu, używana do usuwania zaschniętego błota z sierści i pielęgnacji konia utrzymywanego na pastwisku.
Szczotka włosiana
szczotka o krótkim włosiu stosowana do usuwania brudu i potu z sierści konia lub kuca.
Szczotki
bujne owłosienie wyrastające w okolicy stawu pęcinowego, częściej spotykane u ras ciężkich i niektórych kuców górskich.
Szczotki pęcinowe
długa sierść rosnąca wokół pęcin większości koni zimnokrwistych i niektórych kuców.
Szczypce
służą do chwytania rozgrzanego metalu, oraz przytrzymywania go na kowadle w czasie obróbki młotem.
Szereg/kombinacja
dwie lub więcej przeszkód ustawionych w odległości 7-12m, między którymi koń wykonuje jeden lub dwie foulees galopu.
Szkapa (hetka, wywłoka)
koń kiepskiej jakości.
Szkielet konia
szkielet konia składa się z następujących elementów:
- mózgowioczaszka
- oczodół
- trzewioczaszka
- siekacze
- kły
- zęby policzkowe (przedtrzonowe i trzonowe)
- żuchwa
- potylica
- kręg szczytowy, atlas (pierwszy kręg szyjny)
- kręg obrotowy
- siódmy (ostatni) kręg szyjny
- łopatka
- chrząstka łopatki
- osiemnasty (ostatni) kręg piersiowy
- szósty (ostatni) kręg lędźwiowy
- kość krzyżowa
- pierwszy kręg ogonowy
- miednica (kość biodrowa i kość kulszowa)
- kość udowa
- kość strzałkowa
- kość piętowa
- kość piszczelowa
- kość rysikowa
- kość śródstopia III
- trzeszczka kopytowa
- rzepka
- kość stępu (staw skokowy)
- kość pęcinowa (człon palcowy I)
- kość koronowa (człon palcowy II)
- kość kopytowa (człon palcowy III)
- osiemnaste (ostatnie żebro)
- chrząstki żebrowe
- kości nadgarstka (staw nadgarstkowy)
- kość promieniowa
- kość łokciowa
- mostek
- kość ramienna
Szkoła nad ziemią
elementy "wyższej szkoły", w których kończyny przednie, bądź przednie i tylne znajdują się ponad ziemią.
Szla
najprostsza uprząż szorowa, składająca się z parcianych lub rzemiennych pasów z postronkami, zakładana koniowi na kark i pierś.
Szlak konny (w lesie)
droga leśna, ogólnodostępna, oznakowana, bezpłatna do użytku wyłącznie przez turystów poruszających się konno. Podstawowym symbolem szlaku konnego jest pomarańczowe koło na białym tle umieszczone wzdłuż szlaku.
Szleja
najprostsza uprząż szorowa, składająca się z parcianych lub rzemiennych pasów z postronkami, zakładana koniowi na kark i pierś.
Szlufka
element łączący części skóry.
Szory
element uprzęży szorowej, który wkłada się koniowi na klatkę piersiową. Na nim opiera się ciężar wozu, który koń ciągnie, przez co ma utrudnione oddychanie, gdy wóz jest ciężki.
Szpickumt
chomąto robocze.
Szpicleder
skrzydło przed nogami woźnicy.
Szpicruta
rzemienna plecionka lub elastyczny pręt pokryty skórą, używane w jeździe konnej do poganiania konia.
Szpotawe kończyny
gdy oś kończyny poniżej stawów pęcinowych odchyla się na zewnątrz.
Szpotawość (postawa szpotawa)
wada pokrojowa polegająca na skręceniu ku środkowi przednich kopyt.
Sztukolce
lejce do przedniej pary koni.
Sztyblety
krótkie buty do jazdy konnej, sięgające kostki.
Sztylpy
krótkie ochraniacze na nogi, zapinane wokół łydek. Zakładane są do krótkiego obuwia (najlepiej sztybletów) zastępują cholewy długich butów. Często błędnie nazywane są czapsami, tymczasem czapsy to ochraniacze sięgające od pasa do kostek, często zdobione frędzlami, używane przez kobojów i w jeździe westernowej.
Szybko rozwiązujący się węzeł
węzeł służący do przywiązania konia lub siatki z sianem. Pociągnięcie jednego końca powoduje natychmiastowe rozwiązanie węzła.
Szyja jelenia
ma kształt łuku wygiętego do dołu; ten rodzaj szyi jest najmniej pożądany w użytkowaniu jeździeckim.
Szyja kozia
wada pokrojowa polegająca na tym, że szyja jest wygięta ku górze w połowie swej długości z powodu przebudowanej muskulatury dolnej części.
Szyja łabędzia
ma kształt łuku wygiętego ku górze, charakterystyczna dla koni czystej krwi arabskiej.
Ściana
zakład systemowy polegający na obstawieniu wszystkich możliwych koni na dane miejsce.
Ściana kopyta
widoczna część kopyta.
Ściana oddzielona
powstaje w wyniku oddzielenia się ściany rogowej kopyta od podeszwy na linii białej. Jeśli wrażliwa tkanka ulegnie zapaleniu, pojawi się kulawizna. Kowal lub lekarz weterynarii usuną martwy róg i wypełnią powstałą przestrzeń.
Ściąganie (zatrat)
uszkadzanie piętek przednich kopyt przez przednią ścianę tylnych.
Ścięgierz
część pelhamu lub munsztuka, znajdująca się w pysku konia.
Ścięgno
Żylasty pas tkanki mocujący mięsień do kości.
Ścięty zad
górna linia zadu jest mocno pochylona w kierunku ogona.
Ściganie się
stłuczenia lub rany będące wynikiem uderzenia tylnego kopyta o piętkę przedniej kończyny. Można temu zapobiegać, stosując ochraniacze podczas treningów, szczególnie w szybkich chodach i podczas skoków. Postępowanie to dokładne oczyszczanie całej okolicy, przyłożenie na krótko okładu rozgrzewającego, jeśli okolica jest zanieczyszczona, i aplikacja maści antybiotykowej. Jeśli rana jest rozległa lub głęboka albo obrzęk bardzo duży, należy wezwać lekarza, ponieważ może to być objaw uszkodzenia głębszych struktur.
śl
oznaczenie rasy konia śląskiego.
Ślepota miesięczna koni
to choroba oczu, pojawiająca się nagle i mająca tendencję do nawrotów. Niewiele o niej wiadomo. Powoduje mętnienie rogówki, zwężanie źrenicy i stan zapalny okolicznych struktur oka. Może ostatecznie prowadzić do utraty wzroku, więc choć nie ma specyficznego leczenia, odpowiednie postępowanie weterynaryjne może zapobiec trwałym uszkodzeniom.
Śliniaki
gumowe kółkanaciągane na wędzidło zwykle zapobiegające przesuwaniu się wędzidła (działanie jak przy wędzidle oliwkowym) i przyszczypywaniu kątów pyska.
Ślusarstwo
rzemiosło, w którego zakres wchodzi obróbka metali, głównie za pomocą narzędzi ręcznych i maszyn. Celem tego rzemiosła jest otrzymanie wyrobów metalowych, m.in. zamków, kluczy, okuć.
Średniaki
druga (środkowa) para siekaczy.
Tandem
parokonny zaprzęg , w którym konie idą jeden za drugim.
Tarant
koń Stefana Czrnieckiego. Walczył na nim pod Gdańskiem, a nim wieść dotarła do Krakowa toczył już bitwy pod Wawelem. Czarniecki odył na Tarancie rajd do zaprzyjaźnionej Danii, połączony z przeprawą przez morską cieśninę.
"Jak Czarniecki do Poznania
Po szwedzkim zaborze
Dla ojczyzny ratowania
Rzucił się przez morze"
Targaniec
rzemień utrzymujący powóz przy drągach.
Tarlica
część siodłą.
Tarnikowanie
zabieg dentystyczny polegający na spiłowaniu zębów.
Tebinki
frędzle i inne ozdoby, zwykle skórzane, wiszące u siodła.
Tempo
ilość kroków wykonana na 1 minutę (nie to samo co rytm!).
Terlica
szkielet konstrukcji siodła.
Test elastyczności skóry
badanie polegające na uchwyceniu palcami fałdu skóry i ocenianiu czasu potrzebnego na jej rozprostowanie się. Test pomocny w ocenie nawodnienia zwierzęcia.
Test wypełnienia (kapilarny)
badanie polegające na ocenie szybkości napływu krwi do naczyń włosowatych znajdujących się w błonie śluzowej, które były uprzednio uciśnięte palcem.
Tępy (koń)
koń pozbawiony "dobrego finiszu", biegający jednostajnym tempem w trakcie całego wyścigu.
Tętno konia
tętno konia w stanie spoczynku wynosi od trzydziestu do czterdziestu uderzeń na minutę. Tętno staje się szybsze, kiedy koń ma podwyższoną temperaturę, a jeśli zaczyna przekraczać osiemdziesiąt uderzeń na minutę, koń jest poważnie chory. Tętno mierzy się przyciskając palce wskazujący i środkowy do tętnicy na dolnej stronie szczęki.
Tkanie
narów koni polegający na rytmicznym przestępowaniu z nogi na nogę, czemu często towarzyszą wahadłowe ruchy głową przewieszoną przez drzwi boksu.
Tkanka ziarnista
nowa tkanka powstała w wyniku gojenia ran. W ranach poniżej nadgarstka może powstać nadmiar ziarniny (tzw. dzikie mięso).
Toczek (Kask)
twarde, okrągłe i sztywne ochronne nakrycie głowy jeźdźca z daszkiem lub bez daszka pokryte aksamitem.
Tölt
jest czterotaktowym chodem charakterystycznym dla kuca islandzkiego, zbliżony do szybkiego stępa.
Tracheotomia
otwarcie przedniej ściany tchawicy i wprowadzenie rurki do światła dróg oddechowych.
Trail
Pokazowa dycyplina jazdy western. Polega na poruszaniu się poszlaku. W czasie występu jeździec i koń muszą pokonać przygotowane dla nich różne przeszkody (np. pniaki) i wypełnić zadania takie jak zamknięcie bramy, ciągnięcie za sobą jakiegoś przedmiotu.
Trailer
Trailer jest specjalną przyczepą przeznaczoną do przewożenia koni. Musi być on wygodny i, co najważniejsze, bezpieczny dla konia.
trak.
oznaczenie rasy konia trakeńskiego.
Tranzla
inaczej uzda, ogólnie mówi się tak zarówno na ogłowie, jak i na uprząż.
trawers
chód boczny, w którym koń jest wygięty w kierunku ruchu. Przód konia pozostaje na śladzie, a jego zad jest wprowadzony do wewnątrz.
Trec
konkurencja oparta na wędrówkach po szlakach. Zawiera m.in. jazdę po zróżnicowanym terenie, otwieranie bram, skoki i zademonstrowane posłuszeństwa konia.
Trening klikerowy
rodzaj treningu, w którym prawidłowe zachowanie konia jest sygnalizowane klikającym dźwiękiem.
Trenowanie (trening)
specjalna procedura mająca przygotować konia i jeźdźca do wykonywania określonych zadań.
Tresownik
rodzaj uprzęży, która służy w czasie tresowania konia.
Tręzla
uzda, wodze uzdy.
Tripla
rodzaj zakładu kiedyś funkcjonującego na Służewcu, polegający na wytypowaniu zwyciężców trzech kolejnych gonitw. Niekiedy przywoływany dla określenia trzech pierwszych gonitw wchodzących w skład kwinty.
Triple bar
przeszkoda wysoko-szeroka, składająca się z trzech stacjonat o różnych wysokościach, ustawionych od najniższej do najwyższej.
Triplebarre
ta przeszkoda to trzy stacjonaty, z których każda następna jest wyższa od poprzedniej o tę samą wysokość.
trk
rasa trakeńska
Trójka
zakład polegający na wytypowaniu trzech pierwszych koni w gonitwie, z uwzględnieniem kolejności.
Tryton
Tryton to w mit. greckiej półczłowiek z 3 parami końskich nóg.Częsta postać w barokowych rzeźbach.
Twardówka
część gałki ocznej.
Tybinka
część siodła. Są dwa rodzaje tybinek:
- duża - płat siodła po bokach siedziska
- mała - leży pod dużą tybinką, przykrywa przystuły (patrz wyżej)
Tylnik
część uprzęży zapobiegająca cofaniu się konia.
Tył konia
partia ciała konia, na którą składają się zad i kończyny tylne.
Typ coba
koń o pokroju i sylwetce podobnej do coba, czyli krępy, mocny, o krągłej, zwięzłej kłodzie i krótkich, niezwykle mocnych nogach.
Typ użytkowy
typ konia spełniający budową oraz właściwościami wymogi określonego rodzaju użytkowania, np. typ wierzchowy, typ pociągowy itd.
Uczeń
kategoria jeździecka. Jeździec, który nie wygrał jeszcze 10 gonitw.
Ujeżdżalnia (maneż, franc. "manège")
wyznaczony oznakowany teren przeznaczony do treningu i jazdy wierzchem. Może być kryta, czyli znajdująca się wewnątrz budynku lub otwarta, czyli na świeżym powietrzu, otoczona ogrodzeniem.
Może być także miejscem gdzie przeprowadza się krycie klaczy w stadninie.
Ujeżdżanie
dyscyplina sportu jeździeckiego polegająca na wykonaniu określonego programu ruchów i figur na czworoboku. Oficjalna dyscyplina olimpijska.
Układ oddechowy
układ oddechowy u konia składa się z następujących elementów:
- jama nosowa
- jama ustna
- gardło
- zatoka szczękowa
- zatoki czołowe
- worek powietrzny (uchyłek trąbki słuchowej)
- krtań (narząd głosotwórczy)
- tchawica
- prawe i lewe płuco ( oskrzela, pęcherzyki płucne i oskrzeliki)
Układ pokarmowy
układ pokarmowy u koni składa się z następujących elementów:
- siekacze
- jama ustna
- kły
- język
- zęby trzonowe
- szczęka dolna (żuchwowa)
- gardło
- ślinianki
- przełyk
- wątroba
- żołądek
- śledziona
- część trzustki
- lewa i prawa nerka
- okrężnica (część jelita grubego)
- jelita (cienkie i grube)
- jelito cienkie
- prostnica (część jelita grubego)
- odbyt
Ulga wagi
przysługuje niektórym wierzchowcom ze względu na kategorię jeźdźca, start o grupę wyżej, płeć, wiek, lub - w gonitwach hendikapowych - ze względu na pozycję w hendikapie generalnym.
Ultrasonografia (USG)
metoda obrazowania tkanek i narządów za pomocą ultradźwięków.
Uprząż
zestaw pasów służących do połączenia konia z pojazdem. Wyróżnia się uprząż szorową i chomątową.
Upuszczanie paszy z pyska
zazwyczaj sygnał, że koń stracił ząb albo bolą go dziąsła, bądź ostre krawędzie zębów ranią policzki.
Ustawienie
koń skręca głowę w bok w potylicy, podczas gdy reszta ciała pozostaje prosta.
Ustąpienie w bok
ruch spotykany w jeździe western. Koń ustępuje w bok bez przemieszczania się do przodu.
Ustępowanie do łydki
koń porusza się do przodu i w bok, z głową ustawioną w stronę przeciwną do kierunku ruchu, podczas gdy tułów pozostaje wyprostowany.
Ustępowanie od łydki
koń porusza się do przodu i w bok, równolegle do ściany ujeżdżalni (płotka czworoboku), prosty z nieznacznie odwrotnym ustawieniem do kierunku ustępowania (zgięciem bocznym w potylicy).
uszl
konie szlachetne bez ustalonego pochodzenia
uszl. x
konie pochodzące od matek o nieznanym pochodzeniu, po wiadomym ogierze półkrwi lub pełnej krwi angielskiej
uszl. xo
konie pochodzące od matek o nieznanym pochodzeniu, po wiadomym ogierze półkrwi lub czystej krwi arabskiej
Utrzymanie pastwiskowe
całoroczne utrzymywanie konia na pastwisku.
Uwiąz
linka o długości co najmniej dwóch metrów, zakończona karabińczykiem, który przyczepia się do pierścienia kantara. Uwiąz służy do przywiązania konia podczas czyszczenia lub prowadzenia go z ziemi.
Uzda (ogłowie)
uprząż zakładana na głowę konia. Składa się z wędzidła, szeregu pasków i wodzy. Służy do kierowania koniem podczas jazdy.
Uzdarz
rzemieślnik robiący uzdy; rymarz.
Uzwa
jedna z pętli, za pomocą których przymocowuje się chomąto do hołobli.
Uździenica
część uprzęży nakłądana na łeb konia, spełniająca jednocześnie rolę kantara i uzdy.
"Wyjechany" (o koniu)
koń, który dzięki dobremu poprowadzeniu przez dżokeja, pojechał na miarę swoich możliwości.
"wyrzucić" konia
zrezygnować ze stawiania na jakiegoś konia, zazwyczaj takiego, na którego liczą inni gracze.
W ręku iść
o koniu utrzymującym dobre tempo bez ponaglania ze strony jeźdźca.
Wachel
jedno z dwu skrzydeł u pojazdów nad kołami ochraniające przed błotem.
Wachlarz
jedno z dwu skrzydeł u pojazdów nad kołami ochraniające przed błotem.
Waga
łączna waga, jaką poniesie koń w gonitwie - suma wagi jeźdźca i odpowiednio doważonego siodła. Ustalana według ścisłych zasad przy zapisie do gonitwy.
Walenie się konia na przód
koń bardziej obciąża przednie nogi, przez co wiesza się na wodzach i staje się ciężki w rękach.
Wałach
wykastrowany koń lub kuc (pozbawiony operacyjnie jąder i w ten sposób możliwości rozmnażania się). Penisa pozostawia się. Po kastracji jest jednak spokojniejszy oraz łatwiejszy i bezpieczniejszy w obsłudze.
Ważki
część uprzęży, rzemień przywiązywany z obu stron do uzdy i służący do kierowania koniem w zaprzęgu.
Wąska postawa kończyn
kończyny w spoczynku znajdują się zbyt blisko siebie. Prawidłowy rozstaw kończyn jest wtedy, gdy między kopytami prosto stojącego konia jest miejsce na trzecie kopyto.
Wąskie kopyto
boczne ściany kopyta położone zbyt blisko siebie, a przednia ustawiona stromo, podobnie jak to ma miejsce u osła.
Welara Kuc
Kuc Welara jest to krzyżówka kuca walijskiego i konia arabskiego.
welsh
oznaczenie kuca walijskiego.
Western Pleasure
Pokazowa dycyplina jazdy western. Polega na prezentacji konia i jeźdźca we wszystkich chodach przy minimalnym użyciu kontaktu i wodzach trzymanych w jednej ręce. Przejścia między chodami powinny być płynne, a koń spokojny i uważny. Powinien szybko reagować na polecenia jeźdźca.
Western Riding
Pokazowa dycyplina jazdy western. Polega na imitacji pracy na ranczo. Wytępują tutaj takie figury jak łapanie bydła, zaganianie ich do zagród.
westf.
oznaczenie rasy konia westfalskiego.
Wewnętrzna bieżnia
bieżnia, na której rozgrywane są gonitwy płotowe.
Wewnętrzna strona konia
wewnętrzną stroną konia jest zawsze ta, na którą jest zgięty, niezależnie od tego, czy ta strona odpowiada wewnętrznej stronie maneżu, czy nie. Odpowiednio do tego mówi się o wewnętrznej wodzy i łydce lub zewnętrznej wodzy i łydce. Przykład. Koń stoi po lewej stronie maneżu, jego wewnętrzna strona to strona lewa, ponieważ jest lekko zwrócony na lewo; strona zwrócona do wewnętrznej strony maneżu jest przy tym zewnętrzną stroną konia. Przy lekkimi kłusi po maneżu koń kłusuje zawsze z zewnętrznej łydki nogi (i zewnętrznej przedniej): jeździec siada w siodle w momencie, kiedy wewnętrzna tylna noga konia stawiana jest na ziemi. W tym momencie przednia zewnętrzna noga wysuwana jest do przodu.
Wędzidła (rodzaje)
Wyróżniamy następujące rodzaje wędzideł:
- zwykłe podwójnie łamane
- oliwkowe podwójnie łamane
- francuskie podwójnie łamane
- zwykłe pojedynczo łamane
- oliwkowe (D-RING) pojedynczo łamane
- oliwkowe powlekane gumą
- oliwkowe podwójnie łamane typu doctor bristol
- pelam z gumowym ścięgierzem
- munsztuk i wędzidło oliwkowe
- podwójnie łamane z wąsami - tzw. wędzidło policzkowe
- wielokrążek pessoa
- gag amerykański
- przepustowe
- hackamore
- pelam kimbelwick
- plastikowe niełamane
- gumowe niełamane
- wielokrążek portugalski
-
Wędzidło kimblewick
typ wędzidła z kółkami w kształcie litery "D" z dźwignią i łańcuszkiem o podobnym działaniu jak pelham, ale z jedną parą wodzy. Często używane dla silnych koni.
Wędzidło policzkowe
wędzidło z wąsami policzkowymi z obu stron pyska; użyteczne dla koni z tendencją do wyłamywania przy skokach.
Wędzidło zwykłe
najłagodniejszy typ wędzidła, zwykłe ogłowie wędzidłowe zawiera wędzidło zwykłe.
Węrdowanie po boksie
nałóg, charakteryzujący się nerwowym chodzeniem konia w koło.
Wiata
rodzaj schronu na pastwisku, zapewniający koniom i kucom ochronę przed złą pogodą.
WIE
Wielkopolski Związek Jeździecki
Wielkopolskie konie
rasa konia domowego typu wszechstronnie użytkowego, wyhodowana w wyniku kojarzenia koni wschodniopruskich, trakeńskich, pełnej krwi angielskiej, czystej krwi arabskiej i innych ras. Wielkopolskie konie zostały uznane za odrębną rasę dopiero w 1962.
Osiągają wysokość w kłębie ok. 160 cm, ciężar ciała do 570 kg. Umaszczenie przeważnie kasztanowe, także gniade, siwe oraz kare. Początkowo hodowane były w kilku odrębnych grupach, m.in. jako konie poznańskie, mazurskie oraz hanowerskie.
Wilczate
rodzaj końskiego oka.
Wilczaty
maść konia.
Wirusowe zapalenie tętnic koni
zakaźna choroba wirusowa koni, prowadzi do poronień u źrebnych klaczy. Wywoływana przez wirusy należące do rodzaju Arterivirus[1].
Wirus przenosi się drogą kropelkową oraz podczas krycia, zarówno z klaczy na ogiera jak i z ogiera na klacz. U dorosłych koni wirus wywołuje jedynie lekkie objawy podobne do przeziębienia. Często zakażenie przebiega bezobjawowo, jednak zarażony koń jest nadal źródłem kolejnych zakażeń.
Najpoważniejszą konsekwencją zakażenia jest powodowanie poronień u źrebnych klaczy, zwykle w trzecim miesiącu ciąży. Z tego powodu wirus jest szczególnie groźny dla hodowców koni, ponieważ może spowodować śmierć całego przychówku w danym roku.
Wiele krajów (np. Zjednoczone Emiraty Arabskie) wymaga testów na EVA i nie wpuszcza koni, u których stwierdzono obecność wirusa. Nie istnieje lekarstwo zwalczające wirusa EVA. W Stanach zjednoczonych stosuje się szczepionki. Większość krajów prowadzi urzędową rejestrację przypadków EVA oraz eliminację zakażonych koni z hodowli.
W Polsce laboratorium prowadzącym badania w kierunku EVA jest Państwowy Instytut Weterynaryjny w Puławach oraz Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu.
WKKW (Wszechstronny Konkurs Konia Wierzchowego)
Wszechstronny Konkurs Konia Wierzchowego to jedna z trzech olimpijskich dyscyplin jeździeckich. Wszechstronność dyscypliny polega na tym, że zawodnicy prezentują swoje konie podczas trzech kolejnych dni w trzech bardzo odmiennych próbach: ujeżdżeniu, w terenie i na parkurze. Coraz częściej te trzy próby rozgrywa się w ciągu dwóch a nawet jednego dnia.
Próbę ujeżdżenia sędziuje 1-3 sędziów, którzy oceniają w skali od 0 do 10 poszczególne figury wykonywane na czworoboku o wymiarach 20 x 60m. Liczy się precyzja wykonania figur, elegancja, posłuszeństwo konia i jego chody tzn. stęp. kłus i galop. Ocenia się też dosiad jeźdźca i używanie pomocy. Uzyskane punkty bonifikacyjne przelicza się na punkty karne. Teoretycznie gdyby program wykonany został na maksymalne oceny we wszystkich elementach, zawodnik ukończyłby tę próbę z wynikiem zerowym. Oczywiście jest to niemożliwe, więc każda para otrzymuje mniej lub więcej punktów karnych. Wynik poniżej 30 punktów karnych zdarza się bardzo rzadko i można go określić jako wybitny. 30 - 50 punktów karnych osiągają tylko bardzo ujeżdżone konie, 50 - 60 punktów karnych przyznaje się przy średnio dobrze wykonanym programie. Niekiedy zdarza się widzieć niedostatecznie przygotowanego konia, który kończy tę próbę z wynikiem 80 i więcej punktów karnych.
Drugi dzień nazywany jest dniem prawdy. Przeszkody w crossie nie spadają gdyż są zbudowane na stałe. Są to imitacje naturalnych przeszkód jakie może spotkać jeździec galopujący w terenie na przełaj a więc rowy, płoty, zwalone drzewa, żywopłoty, rzeki, szlabany, zagrody itp. Tu zawadzenie o przeszkodę może skończyć się upadkiem konia i jeźdźca. Wbrew opiniom ludzi nie rozumiejących tego sportu, wypadki zdarzają się na szczęście dość rzadko. Istnieje wiele przepisów mających na celu niedopuszczenie nieprzygotowanych koni i jeźdźców do zawodów. System kwalifikacji uniemożliwia start w zawodach trudniejszych, o ile koń i jeździec nie poradzili sobie ze startem łatwiejszym. Szkolenie konia do zawodów klasy Mistrzostw Europy czy Olimpiady trwa zwykle 5-10 lat i tylko nieliczne są w stanie podołać wymaganiom. Próba terenowa w wersji uproszczonej zawodów to tylko jeden odcinek czyli cross. Na zawodach rangi mistrzostw odcinków takich jest więcej: odcinek a - drogi i ścieżki, odcinek b - stipl, odcinek c - drogi i ścieżki, dopiero ostatnim odcinkiem d jest cross. Tegoroczną nowością było rozegranie zawodów olimpijskich w Atenach w wersji uproszczonej. W pełnym WKKW dystans czterech odcinków może przekraczać trzydzieści kilometrów i zawierać ponad czterdzieści przeszkód. Zawodnik, który pokona próbę terenową bez zatrzymań i upadków oraz w normie czasu otrzymuje za ten dzień wynik ,,0” i przechodzi do trzeciej próby z bagażem punktów karnych jakie otrzymał za próbę ujeżdżenia. Jednak część koni zawsze popełnia błędy, za które otrzymuje się punkty karne: zatrzymanie przed przeszkodą 20 punktów, drugie zatrzymanie na tej samej przeszkodzie 40 a trzecie wyłącza zawodnika z konkursu.
Upadek kosztuje aż 65 punktów karnych. Gdyby zdarzyło się że koń na całej trasie czterokrotnie odmówił skoku, kończy się to jego eliminacją, podobnie jak po upadku konia. Przy każdej przeszkodzie czuwa tzw. sędzia terenowy, którego zadaniem jest notowanie wszystkich błędów. Jak ważna jest próba terenowa świadczą proporcje punktów karnych za błędy na przeszkodach do wyniku za próbę ujeżdżenia lub skoków. Otóż różnica pomiędzy prowadzącym zawodnikiem po pierwszym dniu a zajmującym ostanie miejsce wynosi na ogół 20 - 40 punktów. Kara za jedno wyłamanie 20 punktów, za dwa na jednej przeszkodzie 60 punktów lub za upadek 65 punktów może całkowicie zniwelować przewagę lidera nad najsłabszym rywalem.
Również próba w skokach na parkurze, która rozgrywa się trzeciego dnia nie jest konkursem skoków sensu stricto, a jedynie sprawdzianem sprawności konia po próbie wytrzymałości. Zrzutka i wyłamanie karane są 4-ma punktami, odmowa 4-ma, druga powoduje eliminację, a upadek 8-ma punktami. A więc jeden upadek w crossie przewyższa rozbudowanie aż 16 przeszkód w parkurze. W praktyce każda z prób; ujeżdżenie, cross i skoki ma duże znaczenie. Tylko zawodnicy, którzy bezbłędnie pokonają cross mogą marzyć o zwycięstwie, ale ponieważ takich jeźdźców jest zawsze kilku czy kilkunastu, decyduje lepszy wynik z dwu pozostałych prób. Tak zwaną czwartą konkurencją nazywają zawodnicy przeglądy komisyjne koni. Pierwszy komisyjny przegląd koni odbywa się przed zawodami a prowadzi go komisja sędziowska w składzie trzyosobowym w towarzystwie delegata weterynaryjnego. Przyświeca mu idea, że dobro konia jest na pierwszym miejscu. Koń, który wykazuje jakąkolwiek kulawiznę nie może być dopuszczony do startu. W wątpliwych przypadkach Komisja może zalecić zbadanie konia w specjalnie oznaczonym miejscu przez lekarza weterynarii, który składa raport komisji sędziowskiej, do której zawsze należy ostateczna decyzja o dopuszczeniu konia lub jego wyłączeniu.
Drugi przegląd koni odbywa się bezpośrednio przed crossem a trzeci, najbardziej dramatyczny trzeciego dnia zawodów przed próbą w skokach. W trosce o zdrowie konia Komisja sędziowska ma obowiązek wyłączenia konia który zbyt mocno odczuł trudy próby terenowej. Koń może wykazywać pewne objawy zmęczenia, ale musi poruszać się swobodnie w stępie i kłusie. Troska o zdrowie zawodników dotyczy nie tylko konia ale i jeźdźca. Każdy jeździec co 6 miesięcy a junior co 3 miesiące musi poddać się badaniom przez lekarza sportowego, który stwierdza zdolność pacjenta do uprawiania sportu jeździeckiego. Każdy startujący musi mieć przy sobie na widocznym miejscu tzw. kartę medyczną zawierającą kilkadziesiąt ważnych dla lekarza informacji potrzebnych w razie nieszczęśliwego wypadku. Nie można rozpocząć zawodów bez obecności karetki pogotowia ratunkowego.
wlkp
oznaczenie rasy konia wielkopolskiego (półkrew angielska).
Włogacizna, szpat
Kulawizna wywołana zmianami w stawie stępu. Choroba ta charakteryzuje się albo obecnością wyrośli kostnych otaczających staw stępowy, albo destrukcją kości na wewnętrznej powierzchni stawu stępu.
Włoski kon zimnokrwisty
rasa konia domowego wyhodowana we Włoszech w wyniku krzyżowania ras miejscowych z końmi importowanymi, m.in. belgijskimi brabantami, francuskimi perszeronami i bretonami.
Włoski koń zimnokrwisty osiąga 150-160 cm wysokości w kłębie, ma głęboką i szeroką klatkę piersiową, masywną budowę, mocne, szeroko ustawione kończyny, ogon noszony wysoko, głowę stosunkowo niewielką, szyję krótką, szeroką. Umaszczenie kasztanowate bądź dereszowate.
Konie cenione z uwagi na wczesne dojrzewanie, umożliwiające rzeźne użytkowanie rasy, łagodny temperament, a także szybkość poruszania się podczas pracy. Są obecnie najpopularniejszą rasą koni zimnokrwistych we Włoszech.
Włóczna
końska noga - prawa tylna. Obok niej wlokła się włócznia, która zresztą dlatego tak się nazywa, że ją obok konioa wleczono.
WMA
Warmińsko-Mazurski Związek Jeździecki
Wnęter
Samiec, którego jedno jądro pozostało w jamie brzusznej.
Wobbler
Zespół chwiejności. Choroba, która atakuje rdzeń kręgowy i kręgosłup młodych koni. Stan charakteryzuje się brakiem koordynacji ruchhów, określany też jako końska ataksja.
Wodze
a) jedna z naturalnych pomocy jeździeckich o działaniu wstrzymującym; b) część ogłowia służąca do przekazywania koniowi sygnałów za pośrednictwem rąk jeźdźca na kiełzno.
Wolne rodniki
silne utleniacze, które niekorzystnie wpływają na procesy organiczne, przyspieszające obumieranie komórek. Urazy, stres i nadmierny wysiłek prowadzą często do produkcji wolnych rodników. Ich działanie można zneutralizować przeciwutleniaczami, do których należą witaminy A, C i E.
Wolta
małe koło o średnicy 8-10m.
Woltyżerka
Woltyżerka jest idealnym, a wręcz niezbędnym treningiem uzupełniającym dla każdego, kto rozpoczyna naukę jazdy konnej oraz dla zaawansowanych jeźdźców wszystkich dyscyplin. W krajach zachodnich już od dawna taki rodzaj gimnastyki uważany jest za nieodzowny element pomocniczy w drodze do sukcesu. Nawet wielcy mistrzowie skoków, ujeżdżenia i wkkw często ćwiczą woltyżerkę, poprawiając w ten sposób swój dosiad i równowagę na koniu.
HISTORIA DYSCYPLINY
Niektórzy upatrują początków woltyżerki w starożytnym Rzymie. Jedną z konkurencji podczas Igrzysk były akrobatyczne ćwiczenia na galopującym koniu. Inni widzą korzenie woltyżerki w popisach tanecznych na grzbietach byków w starożytnej Krecie. W każdym razie dowiedziono, że ludzie wykonywali akrobatyczne i podobne do tańca ruchy na galopującym koniu od ponad 2000 lat. Najprawdopodobniej ćwiczenia na koniu z łękami w gimnastyce sportowej pochodzą ze sportu woltyżerskiego. Współcześni woltyżerowie używają "sztucznego" konia do podobnych ćwiczeń, zanim jeszcze rozpoczną trening na koniu żywym.
Nazwa dyscypliny pochodzi z francuskiego słowa "La Voltige", które utrwaliło się w czasach renesansu. Była ona wówczas jednym z elementów musztry jeździeckiej a także ćwiczeniem zwinności dla rycerstwa i szlachty.
Konkurencję woltyżerki po raz pierwszy i ostatni (jak do tej pory) włączono do programu Igrzysk Olimpijskich w 1920 roku w Antwerpii. Później konkurencja ta była jedynie prezentowana jako dyscyplina pokazowa, m.in. w Los Angeles 1984 i w Atlancie w 1996 r.
Współczesna woltyżerka została ukształtowana w powojennych Niemczech jako sposób przygotowania dzieci do sportów konnych, ze względu na korzyści, jakie niesie ze sobą uprawianie tego rodzaju gimnastyki w jeździectwie.Po raz pierwszy drużynowe zawody w woltyżerce rozegrane były w Niemczech w1963 r.
Indywidualne rozgrywki przyszły nieco później podczas pierwszych mistrzostw Niemiec w roku 1986 r. W 1983 roku Międzynarodowa Federacja Jeździecka (FEI) uznała woltyżerkę za dyscyplinę oficjalną.
ZASADY ROZGRYWANIA KONKURSÓW
Woltyżerka polega na wykonywaniu zróżnicowanych ćwiczeń akrobatycznych i gimnastycznych na galopującym koniu, w idealnej równowadze i w harmonii z jego ruchem. Koń porusza się na lonży po okręgu o średnicy 15m. Zespół składa się z ośmiu zawodników i jednego rezerwowego oraz lonżującego - czyli osoby prowadzącej konia.
W trakcie zawodów rozgrywane są dwa konkursy: konkurs obowiązkowy i konkurs dowolny. Program obowiązkowy składa się z siedmiu elementów : wskok, siad podstawowy, flaga, młynek, nożyce, stanie, flanka. Wszystkie kolejne ćwiczenia muszą być wykonane w przeciągu 8 minut i są oceniane przez zespół 3 lub 5 sędziów w skali punktów od 1 do10 (podobnie, jak w akrobatyce sportowej).
Program dowolny trwa 5 min i składa się z dowolnie wybranych ćwiczeń z podkładem muzycznym wykonywanych jednocześnie przez dwójki i trójki woltyżerów . W zależności od stopnia zaawansowania zespołu , ćwiczenia wykonywane są na galopującym lub stępującym koniu. Ocenie sędziów podlega skala trudności poszczególnych elementów, ich kompozycja , choreografia i wykonanie całości programu.
HISTORIA WOLTYŻERKI W POLSCE
Początki tej dyscypliny w naszym kraju sięgają lat 80-tych. Wtedy to P. Andrzej Sałacki, znakomity zawodnik i trener ujeżdżenia, namówił trenerkę sekcji akrobatyki sportowej działającej przy Stadninie Koni w Jaroszówce - P. Hannę Kaczyńską- do spróbowania sił w nowej dyscyplinie. I tak się zaczęło.
Doświadczenie pochodzące z treningu akrobatyki pozwoliło zawodniczkom nowopowstałej sekcji woltyżerki na bardzo szybkie osiągnięcie wspaniałych wynikówsportowych. Po niespełna roku pracy zespół wyjechał na Mistrzostwa Świata do Szwajcarii (1986) zajmując wysokie 6 m-ce.
W następnych latach drużyna osiągała coraz lepsze wyniki zdobywając kilkakrotnie brązowe medale MŚ i ME. Najważniejsze z nich to: 1987 ME w Paryżu (FRA) - 4 m-ce, 1988 MŚ w Ebreichsdorf (AUT) - 3 m-ce, 1992 MŚ w Hailbronn (GER) - 3 m-ce, 1993 ME i Olimpiada Sportów Nieolimpijskich w Hadze (HOL) - 3-m-ce, 1998 MŚ w Rzymie (ITA) - 5 m-ce.
Następstwem sukcesów drużyny z Jaroszówki było powstanie kolejnych sekcji woltyżerki: w Iwnie, którą prowadziła P. Elżbieta Dolińska, w Ochabach, którą prowadził P. Marcjan Gepferd, w Łącku, którą prowadzili Jerzy Cywiński i Joanna Borysiuk oraz w Aromerze, którą prowadziła Jolanta Krupa. Od dwu lat największe sukcesy w tej dyscyplinie odnosi prowadzona przez Jana Ratajczaka sekcja woltyżerki w KJ Aromer w Józefinie. W Saumur we Francji w 2003 r. grupa ta zdobyła brązowy medal Mistrzostw Świata.
Working Cow Horse
Dyscyplina jazdy western. Pokaz kkłąda składa się z dwóch częsci. W pierwszej koń musi wykazać umiejętnością wykonywania klasycznych ruchów westernowych. W drugiej części zadaniem jeźdźca jest prowadzenie krowy wzdłuż ogrodzenia tak aby nie uciekła i szła w żądanym kierunku.
Wrony
maść konia, na którym przyjechał Jaś - bohater starej piosenki. Jest to koń czarny, którego nazwę kary przyjęto pod wpływem słownictwa arabskiego.
Wschodniopruski koń
rasa konia domowego wyhodowana w XIX w. w Prusach Wschodnich w wyniku krzyżowania koni miejscowych z trakenami, a także końmi krwi angielskiej i ras orientalnych, wszechstronnie użytkowa. Umaszczenie kare, gniade lub kasztanowate, wysokość w kłębie 158-165 cm, ciężar ciała 500-700 kg. Konie wschodniopruskie stały się jedną z ras wyjściowych koni wielkopolskich.
wschpr
rasa wschodniopruska
Wsiadany
lewy zad koński.
Wspinanie się (stawanie dęba)
koń staje na tylnych nogach, przednie wyrzucając do przodu.
Wsuwka
onaczej poduszka powozowa.
Wybieranie
usuwanie odchodów koni.
Wyciskanie wodzy
czynność wykonywana dłonią i palcami przypominająca wyciskanie wody z gąbki.
Wycofany koń
skreślony koń z listy startowej przez trenera.
wygryzanie drzwi
rodzaj narowu, którego przyczyną jest nuda, często prowadzący do powstania łykawości.
Wyłamanie
błąd w przebiegu w konkursie w skokach przez przeszkody polegający na ominięciu przez konia przeszkody.
Wypinacze
rodzaj wodzy pomocniczych, łączących kiełzno z popręgiem.
Wyskocznia
końska noga - prawa przednia.
Wysoka akcja kończyn
wysokie podnoszenie kończyn przednich i tylnych podczas ruchu. Występuje u koni i kuców rasy Hackney, Saddlebred i in.
Wysoko osadzony ogon
ogon wyrastający wysoko z zadu konia. Jest często również noszony wysoko, co wygląda niezwykle efektownie.
Wysokość w kłębie
jeden z trzech podstawowych wymiarów konia. Odległość od najwyższego punktu kłębu do ziemi mierzona pionowo.
Wysyłać konia
określenie sposobu jazdy dżokeja, który zachęca konia do szybszego galopu poprzez rytmiczne ruchy rąk.
Wytok
część rzędu jeździeckiego. Zapobiega podrzucaniu głowy przez konia lub noszenia jej zbyt wysoko. Wytok biegnie od wodzy do popręgu. Martwy wytok biegnie od nachrapnika do popręgu. Wyróżniamy wytoki stałe i ruchome.
Wyższa szkoła jazdy (Haute Ecole)
sztuka klasycznego dresażu na bardzo zaawansowanym poziomie. Rozsławiona dzięki popisom wykonywanym w Hiszpańskiej Szkole Jazdy w Wiedniu. Wywodzi się ze stylu jazdy konnej uprawianego już w starożytnej Grecji, a który rozwinął się bardzo w XVII i XVIII wieku.
"Zagrany" koń
określenie wierzchowca, który na skutek wygranej znalazł się wyższej grupie, w prawdopodobnie przewyższającym go klasą towarzystwie.
z
Z mety do mety
zwycięstwo odniesione przez konia biegnącego od początku do końca wyścigu na pierwszym miejscu.
Za wędzidłem
forma obrony ze strony konia, polegająca na nadmiernym wygięciu szyi wraz ze zbliżeniem brody do piersi w ucieczce przed zbyt mocno oddziałującym kiełznem.
Zad
część konia od końca boków do nasady ogona, obejmująca swym zasięgiem jego uda., czyli poprostu mięsnie pośladkowe.
Zad do środka (inaczej trawers)
koń porusza się wzdłuż ściany (płotka) po trzech śladach z zadem do wewnątrz ujeżdżalni, cały równomiernie wygięty bocznie w kręgosłupie od potylicy aż do nasady ogona.
Zad na zewnątrz (inaczej renwers)
odwrotność trawersu. Koń porusza się wzdłuż ściany (płotka) wygięty bocznie od potylicy do nasady ogona odwrotnie do kierunku jazdy (zgięty w lewo przy jeździe na prawą rękę). Jak w trawersie ruch odbywa się na trzech śladach. Zad podczas tego ruchu zostaje na śladzie przy ścianie.
zadawanie paszy
inaczej podawanie paszy.
zadławienie
jeśli kawałek jabłka lub suchej paszy utkwi koniowi w gardle, może ślinić się i próbować przełykać z opuszczoną głową i napiętą szyją. Konie nie mogą wymiotować, ale jest mało prawdopodobne, aby się udusiły. Nie podawaj koniowi wody, gdyż płyn może trafić do płuc. Zadzwoń po lekarza, ale podczas oczekiwania na niego może uda ci się wyczuć zatkanie i przez delikatny masaż doprowadzić do usunięcia go.
zagwożdżenie
Występuje wskutek uszkodzenia tworzywa kopytowego przy nieprawidłowym wbijaniu podkowiaka. Już podczas kucia koń wyszarpuje nogę, a zaraz później kuleje. W takiej sytuacji konia należy natychmiast rozkuć, a do otworu po podkowiaku wlać jodynę, rywanol lub inny środek odkażajacy i założyć opatrunek na kopyto. Po 24 godzinach należy zmienić opatrunek. Zazwyczaj po kilku dniach kulawizna ustępuje.
Zajeżdżanie
proces siodłania i dosiadania konia czyniony po raz pierwszy w jego życiu.
Zajęczak
wada stawu skokowego; ma postać wybrzuszenia na tylnej krawędzi stawu, poniżej guza piętowego.
Zakażenie wtórne
zakażenie nabyte po pierwotnej infekcji wirusowej, bakteryjnej lub innej. Występuje zazwyczaj przez zanieczyszczenie operowanego miejsca lub w wyniku osłabienia po chorobie.
Zaklinowanie
sytuacja, gdy koń utknie pomiędzy elementami wyposażenia lub ścianąw stajni i nie może się podnieść.
Zakwasy
nagromadzenie kwasu mlekowego w mięśniach powodujące ból, niechęć do ruchu spowodowane ostrym treningiem. Często występuje u koni na diecie wysokoenergetycznej, które odbywają trening po okresie odpoczynku, stąd potoczna nazwa: "choroba poniedziałku". Ostra postać: "mięśniochwat".
Zapalenie naczyń chłonnych
stan zapalny naczyń i węzłów limfatycznych, zazwyczaj objawiający się podwyższoną temperaturą nóg i bolesnym obrzękiem. Wywołany infekcją albo przekarmianiem , które zaburza równowagę elektrolityczną w organizmie.
Zapalenie ścięgien
U koni mamy najczęściej do czynienia z zapaleniem ścięgien zginaczy palców. Najczęstrze przyczyny to: zbyt forsowna praca, skoki przez przeszkody, jazda po grząskim, nierównym terenie, przetrenowanie bądź zły stan kopyt. Rzadko występuje kulawizna, natomiast miejsca przebiegu ścięgien są najczęściej nabrzmiałe, bolesne i cieple. Pierwsza pomoc polega na zrobieniu najpierw zimnego okładu, a następnie stosowanie przez kilka dni okładów rozgrzewających.
Zaplatanie
wada postawy, koń idzie niemal jednym śladem (lub nawet krzyżuje nogi).
Zaplatanie nóg
wada chodu, podczas którego koń stawia jedną nogę przed drugą (widoczne w stępie i w kłusie).
Zaplątanie w drut kolczasty
sprowadź pomoc i weź nożyce do drutu. To niebezpieczna sytuacja, gdyż koń może wpaść w panikę i spowodować poważniejsze obrażenia u siebie, a także zranić wszystkich wokół. Jeśli to możliwe, nałóż mu ogłowie, aby móc go utrzymać w miejscu. Jeśli koń się przewrócił, uklęknij mu na karku i trzymaj jego głowę przyciśniętą do ziemi, aby powstrzymać szamotanie się. Kiedy drut zostanie przecięty, odsuń się, gdy koń będzie się podnosił. Polej wodą lub przemyj rany, a następnie przykryj je czystym suchym bandażem lub kompresem gazowym. Jeśli rany wymagają szycia, uspokój konia i czekaj na przybycie weterynarza.
Zapoprężenie
Jest to uszkodzenie mięśni piersiowych z powodu przemieszczenia ich pod zaciśniętym popręgiem. Może nastąpić podczas schylania się konia, który ma już podciągnięty popręg, lub podczas obracania konia w wąskim stanowisku po dopięciu popręgu. Występuje obrzęk w dolnej części brzucha, w miejscu przylegania popręgu. Leczenie polega na stosowaniu zimnych okładów; w tym czasie można jeździć na oklep.
zaprzęg
uprząż lub pojazd wraz z uprzężą.
Zastęp
jeźdźcy jadący w jednej linii za prowadzącym.
Zasuwka
element łączący części skóry.
Zatrucia
zatrucie może obiawiać się podobnie jak kolka. Towarzyszą mu biegunka, przyspieszony oddech i pocenie się. Jeśli koń przebywa na wybiegu, wprowadź go do stajni. Usuń paszę i natychmiast zadzwoń po lekarza. Zatrucie często spowodowane jest spożyciem trujących roślin. Jeśli zarządzanie padokiem jest właściwe, takie rośliny powinny zostać z niego usunięte.
Zawody gymkhana
gry i zabawy na grzbiecie końskim, przeważnie wykonywane jako część pokazu.
Zbierak do wody
używany do usuwania wody z sierści po umyciu konia.
Zdrój
uprząż na konia.
Zdziczałe konie
zwierzęta, które kiedyś były udomowione, a później wtórnie powróciły do życia na wolności.
Zebra stepowa (equus burchelli)
ssak z rodziny koniowatych, zaliczany do zebr, obejmujący kilka podgatunków o podobnym pręgowaniu. Pręgi są brunatnoczarne lub jasnobrązowe, u niektórych podgatunków występują pomiędzy nimi węższe, jaśniejsze paski. Kształtem głowy przypomina konia. Uszy krótkie i spiczaste, pęk długich włosów na końcu ogona.
Do zebr stepowych należą następujące podgatunki:
zebra równikowa, zwana zebrą Granta (equus quagga granti)
zebra Chapmana (equus quagga chapmani)
zebra Damara (equus quagga antiquorum)
zebra Burchella (equus quagga burchelli)
kwagga (equus quagga)
Zebra Grevy'ego (equus grevyi), żyjąca w rejonach wilgotnych ma najwięcej pasków (ok. 80) - jest przez to ciemniejsza. Zebra Burchella, zamieszkująca najsuchsze strefy, ma skórę najjaśniejszą, gdyż pokrywa ją zaledwie ok. 20 pasków. Każda zebra ma niepowtarzalny sposób ułożenia pasków i doskonały słuch.
zebra, port.
ssak, należący do rodziny koniowatych o sierści białej lub żółtawej w ciemne pasy. Żyje w stadach na sawannach i półpustyniach Afryki. Zebra posiadają kasztany tylko na przednich kończynach.
Do zebr zalicza się następujące gatunki:
zebra stepowa (equus burchelli)
zebra Grevy'ego (equus grevyi)
zebra górska (equus zebra)
Zebranie
krótkie zdefiniowanie tego terminu jest niezwykle trudne. Do zebrania konia dochodzi się bowiem poprzez długotrwałe ćwiczenia prowadzące do obniżenia bioder, przeniesienia środka ciężkości w kierunku zadu i odciążenia przodu. Dzięki temu, że silniej podstawione pod kłodę i ugięte w stawach tylne kończyny dźwigają większy ciężar, ruch staje się lżejszy i elastyczniejszy, a szyja bardziej wyniosła (najwyższym punktem zebranego konia powinna być potylica). Zebranie sprawia, że koń szybciej i precyzyjniej reaguje na przekazywanie przez jeźdźca sygnały (staje się "lekki na pomoce") i jest gotów do wykonania określonego zadania.
Zebrany chód
chód, w którym wykrok konia jest skrócony, kroki są lżejsze i energiczne. Skrócona jest też sylwetka konia.
Zebroid
Powstaje ze skrzyżowania ogiera zebry i klaczy konia. Odznacza się lepszym wzrostem i budową od zebry. Znakomicie się nadaje do pracy w klimacie tropikalnym.
Zebrowania na kończynach
ciemne pręgi na sierści, najczęściej na stawach nadgarstkowych i/lub skokowych. Cecha koni prymitywnych.
Zganaszowanie
głowa konia jest ustawiona prawie pionowo względem ziemi, a pysk znajduje się poniżej poziomu dłoni jeźdźca. Jeździec ma wówczas najlepszą możliwość panowania nad koniem.
Zganszowanie
takie ustawienie głowy konia, przy którym potylica jest najwyższym punktem, a linia nosa pozostaje nieco przed pionem. Samo zganszowanie nie oznacza zebrania konia!
Zgięcie
ciało konia jest wygięte w osi podłużnej.
Zgryz karpiowaty
wada zgryzu; nadmierne wysunięcie siekaczy szczęki w stosunku do siekaczy żuchwy.
Zgryz szczupaczy
wada zgryzu; nadmierne wysunięcie siekaczy żuchwy w stosunku do siekaczy szczęki.
Zgrzebło metalowe
służy do oczyszczania z brudu i kurzu szczotki z włosia. Plastykowe lub gumowe zgrzebło używa się do usuwania błota i pojedynczych, luźnych włosów z sierści.
Zielony tor
bieżnia wyścigowa. W przeciwieństwie do służewickiego toru roboczego, cała porośnięta trawą.
Zierkate
rodzaj końskiego oka.
Zimnokrwiste konie
ciężkie, powolne, flegmatyczne konie, stanowiące podstawę hodowli koni półkrwi.
Zimowy faworyt do Derby
Zwyciężca Nagrody Mokotowskiej, uważany za czołowego dwulatka końca sezonu i tym samym pretendenta do zwycięstwa w Derby.
Zjeżdżanie
pierwszy etap szkolenia konia do określonego wykorzystania.
Złamania
złamania kości zwykle dotyczą końskich nóg. Złamanie można rozpoznać po nagłym ostrym bólu i opuchliźnie, często też przemieszczaniu się kości. Unieruchom konia do czasu przybycia lekarza.
Zmiana jazdy
dosiad innego niż w ostatniej gonitwie jeźdźca, zazwyczaj odnotowywany w programie.
Zmiana kierunku
zmiana kierunku jazdy na ujeżdżalni.
Znakowanie koni
Aby ułatwić identyfikację koni stosuje się znakowanie. Znakowanie takie polegało dawniej na wypalaniu, a dzisiaj na wymrażaniu określonych znaków i symboli. Znaki takie nazywane są piętnami. Wymrażanie jest mniej bolesne w porównaniu z wypalaniem.
Piętna oznaczające przynależność do stadniny wykonuje się na prawym siodle to znaczy poniżej kłębu na prawym boku źrebaka. Aby zidentyfikować konia, należy podać stadninie lub PZHK jego indywidualny numer znajdujący się na lewym siodle. Oprócz numeru stadniny na prawym boku źrebaka wymraża się także oznaczenie jego rasy oraz wpis do księgi stadnej.
ZO
Zołzy
ostra choroba zakaźna, na którą podatne są przeważnie konie młode. Pojawia się u nich kaszel, przyśpieszony oddech, z obydwu nozdrzy wydziela się gęsty śluzowaty wypływ ropny, gruczoły podszczękowe obrzmiewają, ciepłota ciała podnosi się do 40-41 stopni Celsjusza. Koń traci apetyt, jest osowiały. Zakażenie przenosi się ze zwierząt chorych na zdrowe bezpośrednio i za pośrednictwem paszy, przedmiotów zanieczyszczonych wydzieliną itp.
ZOO
ZPO
Zachodniopomorski Związek Jeździecki
ZS
Związane nadpęcie
wada pokrojowa polegająca na mniejszym obwodzie nadpęcia w górnej jego części.
Związek hodowców
organizacja regulująca hodowlę konkretnej rasy koni lub kuców.
Zwolniony z dyspozycji startera
koń, który na skutek jakiegoś incydentu na starcie, zdaniem sędziego, nie nadaje się do uczestnictwa w gonitwie. Najczęściej są to konie, które uciekły ze startu lub nie chciały wejść do maszyny startowej. Za zakłady zwyczajne i porządkowe z koniem zwolnionym z dyspozycji startera przysługują zwroty.
Zwrot na przodzie
koń przestępuje przednimi nogami w miejscu, podczas gdy tylne nogi kroczą dookoła w bok. Zwrot może być wykonany od kilku przez 180 do 360 stopni.
Zwrot na zadzie
Odwrotność zwrotu na przodzie. Tym razem tylne nogi przestępują prawie w miejscu, gdy przednie kroczą po kole w bok.
Zycklapa
rodzaj faruszka ze skóry albo sukna, od poduszki siedzeniowej w powozie ku dołowi zwisającego.
Źrebak
koń lub kuc, który nie ukończył jeszcze pierwszego roku życia.
Można napotkać w innych źródłach, że źrebak jest to koń lub kuc przed ukończeniem swojego pierwszego półrocza życia.
Źrebiec (ogierek)
młody samiec do czwartego roku życia.
Żabi pysk
nakrapiane zabarwienie warg u konia.
Żabka (choroba konia)
uwypuklenie tkanek w przedniej części tuż nad koronką kopyta spowodowane najczęściej przepracowaniem.
Żebra rzekome
żebra nie łączące się z mostkiem.
Żłob
jest to karmidło dla konia.
Żłobiki
służą do wykonywania rowków w materiałach kutych.